Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri Hakkında Kısaca Bilgi, konu özeti, ödev araştırması, detaylı bilgi,
Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri
Herkesin düşüncesini diğer düşüncelere saygılı olmak şartıyla, örgütlü bir bölümde savunması ancak demokrasi ile gerçekleşir. Demokrasilerde bu durum siyasi partilerle sağlanır.
Cumhuriyet Halk Fırkası ( 9 Ağustos 1923)
M. Kemal II. TBMM seçimlerine, Müdafa-i hukuk gurubunu esas alarak oluşturulduğu Halk Fırkası ile girmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra parti adını aldı. Cumhuriyet halk Fırkası olarak değiştirir.
Mustafa Kemal Paşa, yapmak . istediği tüm yenilikleri parti programına koydurmuş, yapılan bütün inkılaplar bu partiye dayanarak gerçekleştirir.
NOT: CHP Türkiye’nin ilk partisi olup 1950’lilere kadar iktidarda kaldı.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924)
Saltanat ve Hilafetin kaldırılmasından sonra özellikle eski düzen yanlıları ve M. Kemal’e muhalif olanlar mecliste Rauf (Orbay) Bey’in etrafında toplanmaya başladılar.
Partinin kurucuları arasında Kâzım Karabekir Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Rauf (Orbay) Bey, Refet (Bele) Paşa, Adan (Adıvar) Bey gibi ünlü isimler vardı.
• Ekonomide liberalizmi savunuyordu.
• “Parti dini inanaçlara saygılıdır.” Parolasını ifade edip inkılapların din ve örflere karşı yapılmaması gerektiğini savunuyordu.
• Halkın dini duygularını sömürdüğü ve Şeyh Sait İsyanının çıkmasında etkili olduğu gerekçesi ile parti 5 Haziran 1925 de Takrir-i Sükun Kanununa dayanılarak kapatıldı.
NOT: Terakki Partisi Cumhuriyet Fırkasının kurulma aşamasında “Askerlikle ilgili olan millet vekillerinin ya istifa etmelerini yada kışlalarına geri dönmelerine dair kanun çıkartılmıştır.
NOT: Bu kanunla Mustafa Kemal ordunun siyasete karışmasının önlemiştir.
NOT: TCF Türkiye’nin ilk muhalefet partisidir
Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925)
Sebebi : Musul Meselesini kendi lehine çözmek isteyen İngilizlerin kışkırtmaları sonucu çıkmıştır. İngilizlerin bunu yapmaktaki amacı Musul ile Türkiye arasında tampon bölge oluşturmak. Diyarbakır Piran’da başlayan ayaklanma kısa zamanda yayıldı.
– Hükümet değişikliği oldu. (Fethi Okyar’ın yerine İsmet Paşa başbakan oldu.)
– Kısmi seferberlik ilan edildi.
– Hıyanet – i Vataniye Kanunu’na ek olarak Takrir-i Sükun Kanunu çıkarıldı.
– İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu.
– Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.
NOT: Şeyh Sait İsyanı Türkiye’nin çok partili hayata geçiş için ortamın henüz hazır olmadığını göstermiştir.
NOT: Ordu ayaklanmayı bastırmak için uğraştığından güç kaybetti. Musul meselesi aleyhimizi çözümlendi.
Mustafa Kemal’e Suikast (1926)
Sebebi; İstediklerini elde edemeyen eski ittihatçıların son çare olarak Mustafa Kemal’i ortadan kaldırmak istemeleri
Olay fark edilince suçlular yakalandı ve suçu sabit görülenler cezalandırıldı.
NOT: Dış politikada 1923 – 1930 yılları arasında Lozan Antlaşmasının uygulanması sırasında ortaya çıkan pürüzlerin giderilmesi için 1930 – 1938 arasında ise dünya ve bölge barışına katkıda bulunmaya dönük çalışmalar yapılmıştır.
NOT: Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası kurucularının da bir kısmı olayla ilgi yargılandılarsa da suçları olmadığı anlaşılınca serbest bırakıldılar.
NOT: Bu olaylar sonrasında terakki perverciler devlet görevinden ve yönetiminden uzaklaştırıldılar.
Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos
1930)
Mustafa Kemal Paşa’nın iktidarın denetlenmesi yanlışların eleştirilmesi için çok partili hayatı gerekli görmesi ve arkadaşı dışı Fethi (Okyar) Bey’den bir parti kurmasını istemesi sonucu kuruldu. Ekonomide liberazmi benimsemiştir.
Kısa zamanda taraftarları artan parti daha çok laiklik karşıtlarının toplandığı bir yer olunca Fethi Bey 18 Aralık 1930 da partisini kapattı.
NOT: SCF’nin TCF’den farkı kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesinin öngörmesidir.
Menemem Olayı (23 Aralık 1930)
Serbest Cumhuriyet Fırkası kapatılınca, Menemen’de, Derviş Mehmet adında bir halkı isyana kışkırttı.
Olayı bastırmak isteyen Yedek Subay Kubilay’ı şehit ettiler. İsyan daha sonra bastırılıp isyancılar cezalandırıldı.
NOT: Şeyh Sait ayaklanmasından sonra laikliğe karşı ikinci büyük ayaklanmadır.
NOT: Bütün bu olaylar Türkiye’de çok partili hayata geçişin mümkün olmadığını göstermiştir ki, 1946 yılına kadar bir daha deneme yapılmayacaktır.
