ASETON, uçucu, kolayca alev alan, eter kokusunda renksiz sıvı; 2- Propa-non, dimetil keton. Kimyasal formülü: CHfOCH3. Molekül ağırlığı: 58.08, erime noktası: -94°C, kaynama noktası: 56.5°C, özgülağırlığı: 0.788, tutuşma noktası: -20″C. Su, etanol ve eterde her oranda karışır.
KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
Ketonların kendine özgü tüm reaksiyonlarını verir. İndirgenmesi durumunda kendisine karşılık olan izopropil alkol ele geçer. Baryum hidroksit gibi bazik maddelerin etkisiyle alkol türü bir di-merleşme sonucu renksiz bir sıvı olan ve 165°C’de kaynayan diaseton alkol verir. Bunun asit varlığında ısıtılmasıyla su ayrılarak doymamış bir keton olan mesitil oksit oluşur. Mesitil oksit 130°C’de kaynayan kendine özgü kokusu olan bir sıvıdır. Aseton derişik sülfat asidi ile ısıtıldığında üç molekülünden üç molekül su ayrılması sonucu mesitilen (1, 3, 5 -trimetil benzen) oluşur. Bazik ortamda elementel iyotla iyodoform oluşturur ve bu tepkime asetonun tanınmasında kullanılır.
ELDE EDİLMESİ
Kalsiyum asetatın kuru kuruya ısıtılmasıyla, endüstride kendisine karşılık alkol olan izopropanolün bakır katalizörlüğünde 250°C’de katalitik dehidrojenlenme-siyle; asetik asit buharının 300°C’de mangan (II) oksit üzerinden geçirilmesiyle iki molekül asetik asitten bir molekül su ve bir molekül karbondioksit ayrılması sonucu; etanol ve su buharının 450°C’de de demir (III) oksit üzerinden geçirilmesiyle ve asetilenle sudan çinko oksit katalizörlüğünde elde edilir. Bunların yanında odunun kuru kuruya damıtılmasında yan ürün olarak, nişasta ya da melasın Clostridium acetobutylicum bakterisi tarafından fermantasyonunda başlıca ürün olan n-butanol yanında %30 oranında ele geçer.
KULLANIM ALANLARI
Yağlar, mumlar, reçineler, kauçuk, plastikler, laklar, vernikler, lastik çimentoları için çözücü olarak kullanılır. Metil izobutil keton, mesitil oksit, asetikasit, diaseton alkol, kloroform, iyodoform, bromoform, patlayıcı maddeler, yapay elyaf, izopren elde edilmesinde; fotoğraf filmlerinin hazırlanmasında, hayvansal ve bitkisel maddelerden çeşitli maddelerin ekstraksiyon yoluyla yarılmasında, parafinin saflaştırılmasında, dokuların sertleştirilmesinde ve suyunun alınmasında kullanılır. Hacminin 24 katı asetilen gazını çözdüğünden asetilen asetondaki çözeltisi biçiminde güvenli olarak saklanır. Uzun süre temas deride kuruluğa neden olur. Solunması başağnsı, huzursuzluk, solunum yollan tahrişine neden olur. Fazla miktarda solunması bayıltır. Ciddi zehirlenme olaylan enderdir. Her türlü plastikten, yapay elyaftan yapılmış giyeceklerden uzak tutulmalı; tutuşma eğilimi nedeniyle ateşle yakla-şılmamalıdır. Normal olmayan bir metabolizma ürünü olarak diabetes mellitus (ketonuria) durumunda idrarda bulunur.
