Başbakanın görevini yürütmesinde yardımcı olmak üzere 17 Mart 1954 gün 6390 sayılı yasayla kurulan ve uzmanlardan oluşan daire. Dairede Başbakanlık makamıyla, danışma, esas ve yardımcı birimler yer alır. Başbakanlık makamı, başbakan yardımcıları ve devlet bakanları, müsteşar ve müsteşar yardımcısıyla özel kalem müdüründen kuruludur. Başbakan yardımcıları ve devlet bakanlarının sayısı başbakan tarafından belirlenir. Danışma birimleri yönetim, hukuk, iktisat ve maliye konularına ilişkin sorunları inceler, görüş bildirir. Basın merkezi, başbakan ve başbakan yardımcılarıyla devlet bakanlarının basın toplantılarını düzenler, hükümet organının verdiği haberleri değerlendirir; ilgili basın, yayın ve haberleşme organlarına ulaştırır. Sivil Savunma Uzmanlığı tahliye ve seyrekleştirme işleriyle hava saldırılarına, ABC silahlarına, yangın ve afetlere, casuslara karşı korunma önlemlerini alır ve uygular. Ayrıca 24.10.1960 tarih 108 sayılı yasa çerçevesinde topyekün ve ulusal seferberlik hizmetini ulusal güvenlik amaçlarına uygun biçimde planlar ve yürütür. Kanunlar ve Kararlar Tetkik Dairesi Başkanlığı bakanlıklardan gönderilen yasa tasarılarını, yönetmelikleri inceler, eksiklikleri tamamlar, tüzük ve öneriler için Danıştay’ın görüşünü alarak Bakanlar Kurulu üyelerinin imzasına sunulacak duruma getirir. Çıkarılacak kararnamelerin yasalara uygunluğunu inceler, Bakanlar Kurulu’nun gündemini hazırlar. Parlamento üyelerinin yazılı ve sözlü soru önergelerini yerine getirir. Neşriyat ve Müdevvenat Genel Müdürlüğü Resmi Gazete’yi ve TBMM’nin her toplantısına ilişkin genel kuralları hazırlar, bastırır. Özlük ve Yazı İşleri Genel Müdürlüğü başbakan tarafından Bakanlar Kurlu’nun kurulmasına, bakanların atanmasına, yeni bakanlık ve dairelerin kuruluş ve örgütlenmelerine, parlamento üyelerinin dokunulmazlıklarının kaldırılmasına, kesinleşmiş ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar verilmesi konularında TBMM ile yapılan yazışmaları yürütür. Bakanlıkların atama önerilerini imzaya hazır duruma getirir. Cumhurbaşkanlığı, başbakanlık ve TBMM’ ye yazılan dilekçeleri, ihbar mektuplarını vb ilgili yerlere iletir. Danıştay’a açılan yönetimsel davalar için de cevap hazırlar. Arşiv Genel Müdürlüğü, var olan arşiv malzemesinin ayırım ve korunmasıyla görevlidir. Başbakanlık’ta bunların dışında daha birçok birim ve müdürlük bulunur.
Başabakan
BAŞBAKAN, yürütme organının en üst düzeydeki görevlisi. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Başbakan Bakanlar Kurulu üyelerini seçip cumhurbaşkanının onayına; hükümet programını ise bir hafta içinde hazırlayarak TBMM’ye sunar. Hükümet programı TTMM’de okunduktan 2 tam gün sonra güvenoyu için görüşmelere geçilir, görüşmeler bittikten 1 tam gün sonra da oylamaya başvurulur. Meclisten güvenoyu alan başbakanın görevi; Bakanlar Kurulunun başkanı olarak, hükümetin genel politikasının yürütülmesini gözetmek ve bakanlıklararası işbirliğini sağlamaktır. Başbakan görevi sırasında da Millet Meclisi’nden güvenoyu isteyebilir. Cumhurbaşkanının katılmadığı durumlarda Milli Güvenlik Kurulu’na başkanlık eder.
TBMM’nin kurulduğu 23 Nisan 1920’de Meclis Başkanı aynı zamanda İcra Vekilleri Heyeti’nin de (Bakanlar Kurulu) başkanıydı. 22 Ocak 1921 tarih, 85 sayılı Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, “Heyeti Vekile (meclis üyeleri) içinden birinin reis seçilmesi” hükmünü getirince 24 Ocak 1921 günü başbakanlığa ilk olarak Fevzi Çakmak seçildi. Cumhuriyet kuruluncaya kadar 3 başbakan (başvekil) görev yaptı (Fevzi Çakmak 2, Ali Fethi Okyar 1 kez). Cumhuriyet’in kurulmasından günümüze kadar 20 başbakan görev yaptı (1990). Toplam 46 başbakandan 12’si 39 kez.kalanı da l’er kez hükümet kurdu. En genç yaşta İsmet İnönü başbakan oldu. (39 yaşında); ayrıca çeşitli tarihlerde 10 kez başbakanlık yaptı. En uzun süre başbakanlık yapan kişi de İsmet İnönü’dür (1925-1937 arası 12 yıl). Adnan Menderes, 5, Süleyman Demirel 6, Bülent Ecevit 3, Celal Bayar 2, Refik Saydam 2, Şükrü Saraçoğlu 2, Hasan Saka 2, Cemal Gürsel 2, Suat Hayri Ürgüplü 2, Nihat Erim 2; Turgut Özal 2 kez başbakan oldular.
