BİLGİ FELSEFESİ (EPİSTEMOLOJİ)
1. Temel Kavramlar
2. Temel Problemler
A. KONUSU:
Bilgi felsefesinin iki temel konusu vardır. Kavramlar ve problemler.
Hiçbir bilgi dalı bilginin ne olduğunu incelemez.
Bilgi kuramı ya da Epistemoloji ise bunu yapmaya çalışmıştır.
I. BİLGİ FELSEFESİ (EPİSTEMOLOJİ)
1. Temel Kavramlar
2. Temel Problemler A. KONUSU:
Bilgi felsefesinin iki temel konusu vardır. Kavramlar ve problemler.
Hiçbir bilgi dalı bilginin ne olduğunu incelemez.
Bilgi kuramı ya da Epistemoloji ise bunu yapmaya çalışmıştır.
I. BİLGİ KURAMININ TEMEL KAVRAMLARI
Doğruluk: Önceki konumuzda herhangi bir bilginin öğrenilebilmesi için suje ile obje arasındaki bağın kurulması gerektiğini belirtmiştik. Bu bilgi doğrultusunda elde ettiğimiz her bilgi de uygunluk var ise doğruluk da olur. Yani; her unsur birbirine uygun, yerli yerine oturuyorsa bilgi doğrudur.
Gerçeklik: Somut olandır.
Temellendirme: Herhangi bir bilgiyi derinliğine,
genişliğine araştırmadır. Bu da en doğru biçimde
çözümleme (analiz) ve betimleme (tasvir etme) ile
yapılır.
II. BİLGİ KURAMININ TEMEL PROBLEMLERİ
A. DEĞERİ:
Bilginin insan yaşamındaki yeri ve önemi nedir? şeklindeki sorulara cevap arar. Verilen cevaplar ise aşağıdaki şekildedir.
1. Dogmatizm (İnakçılık – NasçıSık):
Doğru bilgiye ulaşmak mümkündür. Bildiğimiz herşey kesindir. İnsanın bilmediği hiçbir şey yoktur. Akıl deneyden değerlidir, düşüncesiyle Rasyonalizm’e yaklaşır. Ayrıca; herhangi bir bilgiye inanç yoluyla bağlanan öğretilerin genel adıdır. Biraz körü körüne inanılması özelliği vardır.
2. Septisizm (Şüphecilik):
Doğru bilgiye ulaşmak mümkün değildir. Çünkü; duyuların kişiye sağladığı bilgi aldatıcıdır. Yanılgı kesin ise yargıda bulunmak boşuna emek çekmektir. Gerçeği tamamen reddetmezler. Çünkü gerçek de bir yargıdır.
3. Kristisizm (Eleştiricilik):
Dogmatizm ile Septisizm arasında bir uzlaşma sağlama çabasıdır. Bilginin sınırlarını çizmek ister. Bunu aklı eleştirerek yapar.
B. KAYNAĞI:
Bilgi nereden başlamaktadır? Kaynağı neresidir? şeklindeki sorulara cevap arar.
1. Rasyonalizm (Akılcılık):
Rasyonalistlere göre bilginin kaynağı akıldır. Duyular bizi kesin bilgiye ulaştırmaz. Akılda varolan bilgiler ana bilim dallarıdır. Bunlara ideal bilimler denir. Matematik, mantık vs.
2. Emprizm (Deneycilik):
Rasyonalizme karşıdır. Herşeyin deneylerle öğrenilebileceğini savunur. İnsanı varlığın temeline koyar. Aydınlanma çağı emprizmle başlar.
3. Sensualizm (Duyumculuk):
Duyumlara önem verir sadece duyumlarla gerçe-ğe ulaşabileceğini savunur. Çünkü; duyumlarını anlaya-bilen, yorumlayabilen, seçebilen tek canlı insandır.
4. Entüisyonizm (Sezgicilik):
20 yy. başlamıştır. İnsanın sezgi gücü duyumlara kaynaklık eder. İnsan biigiye ansızın kavrayarak varır.
5. Fenomenoloji (Görüngü BİLİM):
20 yy. başlar. Olayların gerisindeki özü inceler.
C. ÖLÇÜTÜ:
Bilginin ve doğruluğun ölçütü nedir? şeklindeki sorulara cevap arar.
1. Relativizm (Görececilik – Görecelilik):
Doğru bilginin ölçütü insandır. Kişiler birbirlerine göre farklıdır. Dolayısıyla doğru da farklıdır. O halde doğru kişiden kişiye değişen bir kavramdır. Kişi için doğru olan sadece kendisi içi doğrudur.
2. Pozitivizm (Olguculuk):
19 yy.’da başlar. İnsan sadece olguları gözlemler ve tanımlar. Felsefeden metafiziği atmalıdır. Çünkü metafizik, olgular içermez.
3. Analitik Felsefe (Neopozitivizm – Mantıkçı
Emprizm):
Bilimsel gelişmelere paralel olarak olgunlaşır. Dış dünya sadece deneyle tanınabilir. Aklın işlevi mantıksal bir analizle incelenmelidir. Bilime dayanmayan hiçbir bilgiyi kabul etmez.
4. Pragmatizm (Faydacılık):
Bir bilgi faydalı, yararlı ise o bilgi her zaman doğru olan bilgidir. Doğru bilgi ise her zaman yarar sağlayacaktır.
