Bizans İmparatorluğu Roma İmparatoru Büyük Theodosius’un (379-395) imparatorluk topraklarını İS 395’te ikiye ayırmasıyla doğuda oluşan devlet. Doğu Roma İmparatorluğu adıyla da anıldı; Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet 1453’te istanbul’u fethedince tarih sahnesinde kalktı.
Kuruluş Dönemi (330-395) Kuruluş tarihi İS 395 kabul edilmekle birlikte Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması İS 1. yüzyıla kadar iner. Hıristiyanlığın yayılmaya başlamasıyla Latin Batı ile Hellen Doğu, politik açıdan ayrıldılar. Roma İmparatoru Büyük Cons-tantinus (306-337), imparatorluk merkezini Byzantion’a (İstanbul) taşıdı. 11 Mayıs 330’da başkent olan Byzantion Constantinopolis adıyla anıldı (Constan-tinus’un kenti). Hıristiyanlık resmi din, Latince resmi dil kabul edildi (313). Üç oğlu II. Constantinus,Constans ve Cons-tantius imparatorluğu aralarında paylaştılar. II. Constantinus 340’ta, Constans 350’de ölünce imparatorluk tek başına Constantius’a kaldı (350-361). Onun ölümüyle de önce İulianus (361-363), daha sonra da İovianus (363-364) imparator oldular. İovianus’tan sonra imparatorluk topraklarında Batı’ya doğru yürüyen ve tarihe Kavimler Göçü diye geçen büyük eylem başladı.
Bu göç sırasında Batı, I. Valentinianus (364-375); Doğu, Valens (364-378) adlı iki kardeşin yönetimindeydi. I. Valentinianus’un oğlu Gratia-nus (375-383) imparator olunca tarihe “Büyük” unvanıyla geçen I. Theodosius (379-395) Doğu’nun yönetimini üstlendi. Theodosius Roma İmparatorluğu’nun tümünde hüküm süren son imparatordur. Büyük çabalarla sağladığı birliği, Do-ğu’yu büyük oğlu Arkadios’a, Batıyı da küçük oğlu Honorius’a vererek bozdu; 395’te ölünce, Roma İmparatorluğu bir daha birleşmemek üzere ikiye bölünmüş oldu.
Arkadios’tan İustinianos’a Kadar (395-527)
tik imparator Arkadios (395-408). Got sorununu hocası Ruphinos’un çabalarıyla atlattı. Oğlu II. Theodosios (408-450).
425’te İstanbul’da bir üniversite kurdu. Latincenin yanı sıra Yunancaya ve Yunan kültürüne ağırlık verildi. II. Theodosios döneminin en önemli sorunu da din kavgaları oldu. Bunalıma çözüm bulmak için Efes’te bir konsil topladı (431). İstanbul surlarını yaptırdı.
II. Theodosios 450’de çocuk bırakmadan öldü. Ablası Pulkheria General Markianos ile evlenerek eşinin imparator olmasını sağladı (450-457). 451’de Khalkedon’da (Kadıköy) toplandığı kon-silde Monofisizm kötülendi, yandaşları mahkum edildi. I. Leon (457-474), tacı İstanbul patriğinden giyen ilk imparator oldu. Döneminin önemli olayı, 468’de Afrika’da Vandallara karşı açılan başarısız seferdir.
I. Leon’un yerine kızı Ariadne ile Zenon’dan olan torunu II. Leon (474) geçti. Yaşı küçük olduğu için babası ortak imparator ilan edildi. II. Leon o yıl içinde ölünce Zenon tahtta tek kaldı. Tahtın gerçek sahibi savıyla ortaya çıkan I. Leon’un kayınbiraderi Basiliskos (475-477) bir darbeyle Zenon’u tahttan indirdiyse de 20 ay sonra Zenon (476-491) yeniden tahtı ele geçirdi.
Zenon’un ölümü üzerine Ariadne, Anastasios ile evlenerek imparator olmasını sağladı. I. Anastasios’un (491-518) döneminde tsaurialıların saraydaki egemenlikleri son buldu. Marmara’dan Karadeniz’e kadar uzanan ve adını taşıyan surları yaptırdı. Doğuda Sasanilerin işgal ettiği Theodosiopolis (Erzurum) ve Amida (Diyarbakır) (502) kısa sürede geriye alındı.
I. Anastasios’tan sonra saray muhafız kuvvetleri komutanı I. İustinos (518-527) imparator seçildi.
