CHP’nin Yaptığı Hangi Uygulamalar Çok Partili Hayata Geçişi Hızlandırmıştır
İsmet İnönü “Amerikalılar değil, memleket istiyor” diyerek Türkiye’ye demokrasinin getirilmesi ile ilgili olarak dış etkenlerden çok halkın istediğini vurgulamıştır. Çok partili hayata geçişte etkili olan iç faktörler genel olarak şu şekilde sıralanabilir;
- Savaş boyunca uygulanan katı ekonomik politikaların halk üzerinde yıkıcı etkisi,
- Toprak mahsülleri vergisi, varlık vergisi, yol vergisi gibi uygulanan vergi politikalarının toplum üzerindeki etkileri,
- CHP’nin anayasaya aykırı olarak kanunlar çıkarması ve bunları yürürlüğe koyarak halk üzerinde baskı oluşturması,
- Yönetim kadrolarında keyfi uygulamalar yapılması ve işe alımlarda birtakım suistimaller yapılması,
- Savaş döneminde uygulanan ekonomi ve dış politikaya yönelik basının eleştirileri,
- Birtakım uygulamaların halkın yönetime yabancılaşmasına sebebiyet vermesi,
- Askeri bürokrat seçkinlerle, zengin toprak sahipleri arasındaki işbirliğinin azalması.
- Parti içindeki iki ayrı grubun ekonomi anlayışlarının çatışması,
Yani kısacası Türkiye’nin çok partili hayata geçişte politik ve sosyo-ekonomik iç faktörlerin etkili olduğu söylenebilir.
- Dünya savaşı özellikle ekonomiyi kötü yönde etkilemesi ve sermayenin belli ellerde toplanmasını kolaylaştırdı. Kırsalda, genç nüfusun silah altına alınması küçük ve orta büyüklükteki çiftçinin üretimini düşürdü.
Büyük toprak sahipleri arzı kendileri kontrol etmeye başladı. Artan talep karşısında enflasyon ve hayat pahalılığı arttı. İktidarın önlem olarak düşündüğü çözümlerden ilki Varlık Vergisi oldu. Devlet tarafından istenilen ağır vergileri ödeyemeyen bütün iş adamları cezalandırılacak, keyfi uygulamalara neden olan bu vergi kent burjuvazisini iktidara cephe almaya itti.
Diğer önlem ise Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu idi. Bu kanunla büyük toprak sahiplerinin toprakları bölünerek küçük çiftçiye destek sağlamak amaçlanıyordu. Bu kanun toprak sahiplerini muhalefet saflarına itti.
Ekonomik sıkıntılar da toplumu muhalefete yönlendiren bir diğer sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Dini alanlarda yapılan değişiklikler Ezanın Türkçe Okunması da da şeraitçi toplumu muhalefete yönlendirdi.
Çiftçiyi topraklandırma kanunu görüşülürken Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü, CHP grubu’na Dörtlü Takrir adlı bir önerge sundular. Ancak Dörtlü Takrir reddedildi.
Menderes ve Köprülü Vatan Gazetesi’nde CHP’yi eleştiren sert yazılar yazdı ve partiden ihraç edildiler. Celal Bayar’da CHP’den istifa ederek parti kuracağını açıkladı. Cumhurbaşkanından gerekli desteği aldıktan sonra Demokrat Parti kuruldu.
