Ekosistemde madde döngüsü, karbon döngüsü hakkında bilgi, azot döngüsü hakkında bilgi, su döngüsü hakkında bilgi,oksijen döngüsü ile ilgili bilgi ve çevre kirliliği konularından oluşan ekosistemde madde döngüleri ile ilgili genel bilgiye aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Madde Döngüsü
Canlının yapısında bulunan temel elementlerin tümü biyosferde kendine özgü bir çevrime sahiptir. Buna biyokimyasal çevrim veya madde devri denir.
Karbon Döngüsü
Tüm organik besinlerde bulunmasından ve canlı yapısına katılmasından dolayı karbon en önemli elementlerden birisidir.
Tüm yeşil bitkiler fotosentez ile, bazı bakteriler ise kemosentez ile atmosferdeki CCk’i organik besine çevirerek canlı yapısına katarlar
Tüm canlılar solunum olaylarında ortama C02 verirler.
Karbonun bir kısmı mineral olarak yeryüzü katmanlarında birikir.
Minerallerin atmosfere dönmesi; yanma ve aşınma ile olur.
Bitkiler uzun süre içinde yüksek basınç altında kalırlarsa çürüme etkisinden kurtularak kömür veya petrol haline gelir. En kısa döngü; bitkiler tarafından ortamdan C02 alınarak fotosentezde besin yapısına katılması ve bu besinin solunumla yakılması şeklinde ana kaynağa geri dönmesi şeklindedir.
En uzun döngü ise fosil yakıtların aşınma veya yanmasıdır.
Azot Döngüsü
Doğadaki ikinci derecede önemli madde devridir.
Canlıların temel yapısına, DNA, RNA ve ATP’nin yapısına katılır.
Azot, fiksasyon denilen olaylarla havadan toprağa bağlanır.
Bu olaylar baklagiller familyasının köklerinde yaşayan azot tutucu bakteriler, canlıların boşaltım maddeleri ve şimşeklerdir.
Toprağa bağlanan azot önce bitkilerdeki orga-nik yapıya katılır, daha sonra heterotrof canlı¬lar bu azotu direk yada dolaylı yoldan alırlar.
Canlının ölümü neticesinde saprofit bakteriler bunu amonyağa çevirirler.
Kemosentetik bakterilerde nitrit ve nitrata çevirirler.
Bu evreden sonraki işlemlere nitrifikasyon
denir. .
En uzun döngü derin deniz diplerinde mercan resiflerinde kalan azottur.
En kısa döngü ise bitki kalıntısının hemen nitrifikasyona uğramasıdır.
Nitrifikasyon: Canlıların boşaltım artıklarında ve ölülerinde bulunan organik azotun bitkilerin kullanabileceği nitrat tuzlarına dönüştürülmesidir.
Ayrıştırma: Saprofit bakterilerin azotlu organik artıkları ayrıştırarak amonyağa dönüştürülmesidir.
Nitritleşme: Nitrit bakterilerinin amonyağı nitrik asite çevrilmesidir.
Nitratlaşma: Nitrat bakterilerinin nitriti nitrat tuzlarına dönüştürmesidir.
Denitrifikasyon: Kullanılmayan nitrat tuzlarının bazı bakteriler tarafından parçalanarak atmosfere serbest azot olarak verilmesidir.
Su Döngüsü
• Yeryüzünde bütün canlı maddelerde su bulunur.
• Su devamlı çevrimi en kısa olan bileşiktir.
• Suyun kar ve yağmur olarak yağış halinde yeryüzüne inip ısı ile tekrar buharlaşması en kısa döngüdür.
• Suyun en uzun döngüsü ise; su yaşama birliklerinden geçerek komüniteye yağış şeklinde düşer veya taban suyu şeklinde akarsulara ve göllere gelir.
• Buradan bitkilere, bitkilerden de tüketicilere geçer.
• Solunumla tekrar atmosfere verilir.
• En uzun çevrimlerden biri de buzulların erimesidir.
Oksijen Döngüsü
• Oksijenin büyük bir bölümü su ve karadaki bitkiler tarafından üretilmektedir.
• Çok az bir bölümünü su moleküllerinin ultravi-yole ışınları tarafından ayrıştırılması (fotoliz) sonucu ortaya çıkmaktadır.
• Çoğu canlı solunum sırasında oksijen kullanır. Bundan başka ultraviyole ışınları tarafından ozon oluşumu için de oksijen kullanılmaktadır. Bazen ozon da oksijen molekül ve atomlarına ayrışabilmektedir.
Fosfat Döngüsü
• Genetik bilginin iletilmesi, DNA, RNA ve hüc¬rede enerji eldesi yönünden çok önemlidir.
• Başlıca fosfor kaynağı fosfat kayaları, güherçile ve fosillerdir.
• Bu kaynaklardan aşınma ve erime ile serbest hale geçer.
•Buda bitkiler tarafından kullanılır.
•Böylelikle ekosistemde canlı yapısına katılır.
•En uzun fosfat döngüsü fosil kayaçlarının aşın ması ve bunun bitki yapısına katılmasıdır.
Çevre Kirliliği
• Doğada dengelenmiş ekosistemlerdeki canlıla¬rın artıkları zararlı bir birikime neden olmaz.
• Bir canlının kendisi yada artık ürünü diğer bir canlının besin kaynağıdır
•İnsanda ekosistemin bir parçası olmasına rağ-men en çok çevrenin kirlenmesine sebep olmaktadır.
•Doğal kirlenmenin az olmasına karşılık yapay kirlenme çok fazladır.
a. Biyolojik Kirlenme:
• Doğal yaşamın neticesi olarak meydana gelen ve biyolojik olarak döngüye katılabilen kirlenmelerdir.
• Canlıların boşaltım artıkları ve cesetleri bunlara örnek olarak verilebilir.
b. Kimyasal Kirlenme:
• Doğada uzun süre bozulmadan kalabilen kirleticilerle meydana gelen kirlenmelerdir.
• Bunlar doğada uzun süre çözünmeden canlılarda birikerek besin zinciriyle diğer canlılara aktarılır.
• Örneğin: Civa, kurşun, alüminyum, plastik mad¬deler böcek öldürücüler, zararlı ot öldürücüler ve ilaç artıkları gibi.
• Bu tür kirlenmeyi önlemenin en iyi yolu; insanların bilinçlendirilmesi ve tarımda biyolojik mücadelenin yaygınlaştırılmasıdır.
