Yerkabuğunu oluşturan kayaçlann başta akarsular, olmak üzere çeşitli doğal etmenlerle (buzul, rüzgâr, deniz vb) yıpratılıp koparılmaları ya da eritilmeleri. Bu olayda en büyük rolü oynayan akarsular geçtikleri vadileri bir yandan derinleştirirken öte yandan yana doğru genişletirler. Aşındırdıkları parça ve kırıntıları ise daha alçak düzeylere doğru taşırlar. Akarsuyun debisi büyük ve eğiminin fazla olması durumunda aşınma daha hızlı gerçekleşir. Kayaçlann tabakalaşma biçimi ve direnç farklılıkları aşınma hızını ve oluşan yüzey biçimini belirleyen öteki etmenlerdendir. Bir aşınım dönemi sonunda, yeryüzünün yüksek noktaları aşınır, çukurlar ise aşınan parçalardan oluşan alüvyonlarla dolar. İklim, topografya, toprağın yapısı ve bitki örtüsü aşınmaya yol açan başlıca etkenlerdir. Örneğin bitki örtüsü iyi gelişememiş bölgelerde topraklar yağış ve esen şiddetli rüzgârlarla taşınır. Taşınmaya en yatkın toprak ise ince kumlu, tınlı yapı gösteren topraklardır. Aşınma, kendisini doğuran olayların adlarına göre çeşitlenir.
Atmosfer aşınması. Daha çok yarı kurak bölglerede ısı değişiklikleri sonucu oluşan donma, çözülme ve aşırı sıcak, taş ve toprakların parçalanmasına yol açan bir aşınma çeşididir. Su aşınması. Yağmur sularının özellikle eğimli yüzeylerden akarken sürüklediği taş, kum gibi maddelerin de yardımıyla yarattığı aşınmadır. Sfel biçimine dönüşmesi aşınmayı daha hızlı ve acımasız kılar. Seller, ırmak sularım da kabarttıkları için toprağın üst tabakasını taşıyan bir yüzeysel aşınma oluşur. Ayrıca kabaran ırmak vadilerinde ve yumuşak topraklarda taban ya da kenar oyularak yıkılır, buna kıyı aşınması adı da verilir.
Rüzgâr aşınması. Atmoferdeki basınç farklılığı nedeniyle oluşan rüzgâr ince, gevşek yapıdaki ve bitki örtüsü olmayan topraklarda hızlı bir aşınmaya yol açar. Toprağın toz bulutu biçiminde yer değiştirmesi ya da gevşemesiyle daha sonra doğacak su aşınmasına toprağı hazırlar. 1901’de rüzgâr çok büyük bir toz kitlesini Afrika’dan isveç’e kadar taşımıştır. Deglasyon olarak adlandırılan bu etkinin yanında yumuşak ve yüksek kayalarda oyma ve çizme yoluyla koroz-yon olayına da yol açar.
Deniz aşınması (abrozyon). Denizler özellikle yüksek kıyılarda dalgalanın çarpmasıyla hızlı aşınmalara yol açarlar. Ayrıca kıyılarda dalgalarla kum ve çakılı hareketlendirerek aşınmayı hızlandırırlar. Denizin tuzu da kaya aralarına girerek farklı genleşme nedeniyle aşınma yaratır. Denizlerdeki gel-git olayı da yoğun ölçüde aşınma nedenlerindendir.
Çığ aşınması. Kar tabakalarının büyük kütleler halinde dengesi bozularak hızla yamaçlardan aşağılara yuvarlanması ya da akmasıyla yol açtıkları bir aşınma türüdür.
Canlıların yol açtığı aşınma. İnsanlar yerleşme, tarla açma ve başka nedenlerle araziyi çıplaklaştırarak, hayvanlar ise yuva gereksinimlerini karşılamak için aşınmaya yol açarlar. Belli oranda bitkiler de sürekli çevrelerini ıslak tuttukları için aşınmanın uzun süreli etkenlerinden olurlar.
Türkiye’de ekimin toprak korumayı gözönüne alacak biçimde yapılmaması, otlak olarak ayrılan %20 eğimli yerlerin, hatta ağaçlandınlacak ya da ormana ayrılan yerlerin de (%40 eğimli) ekime alınması ve özellikle teraslama biçiminde değil de dikey sürüm yapılması, aşınmanın hızlı olmasına yol açar. Ayrıca yanlış otlatma, tarla açma amacıyla orman yakma, kaçak ağaç kesimi aşınmayı artırır. Türkiye’de toprakların %72’si su aşınmasının tehdidi altındadır. Akarsuların her yıl sürükleyip denize akıttığı verimli toprak DSİ saptamasına göre Kıbrıs Adası kadardır. Anadolu, özellikle Konya yöresi rüzgâr, Akdeniz Bölgesi ve Marmara, Ege ve Karadeniz’in kıyı dağları ormandan ekilir arazi ya da yakacak eldesi nedeniyle kıraçlanarak aşınmaya açık duruma getirilmiştir. Aşınmanın yol açtağı zararlar şöyle sıralanabilir: Toprak kayıpları, biriktirme ve taşkın zararları, kuraklık. Ayrıca bitki örtüsünün gelişmesine engel olduğundan insanların çalışma koşullarını güçleştirir ve insan sağlığına zarar verir.
Doğal bitki örtüsünü korumak ve koruyucu tarım yöntemi uygulamak aşınmadan korunmanın başlıca yollarıdır. Ayrıca eğimli arazilerde teraslama yöntemi, boşaltma kanalları yardımıyla tarım yapılması; ağaçlandırma, otlandırma, dere İslah barajları, kıyı duvarları, tutma barajları gibi sonradan alınan önlemlerle aşınma azaltılır.
