MEŞRUTİYET DÖNEMİ (İttihat ve Terakki Cemiyeti)
Osmanlının içine girdiği bunalımdan çıkamaması, dış politikada karşılaşılan güçlükler, ayaklanmalar gibi sebeplerden dolayı genç subaylardan, öğrencilerden ve memurlardan oluşan bir kesim II. Abdülhamit’e karşı muhalif bir cephe oluşturdular.
1889’da İshak sükuti, İbrahim Tema, Abdullah Cevdet ve Mehmet Reşit isimli gençler Askeri Tıbbiye bahçesinde İttihad-ı Osmanı Cemiyeti (İttihat ve Terakki Cemiyeti) ni kurdular.
Cemiyet kısa bir zamanda teşkilatlandı ve durumun düzelebilmesi için yeniden Kanun-i Esasinin ilan edilmesi gerektiğini savundular. Abdülhamid yönetiminin yıkılması için çeşitli çalışmalarda bulundular.
1892 yılı itibarıyla Abdülhamid bu cemiyetin faaliyetlerini takibe aldırmıştı. Bu dönemdeki Ermeni olayları çerçevesinde padişahı keskin bir dille eleştiren cemiyet üyelerinden bazıları sürüldü. Bu şekilde Avrupa’ya kaçanlar faaliyetlerini orada da devam ettirdiler. Bu cemiyet bir nevi Jön Türklerin devamı niteliğindedir.
Bu dönemde ittihat ve Terakki üyelerinin görüşleri Osmanlıcılıktan Türkçülüğe doğru fikir kayması yaşamışlardır. Cemiyet farklı gruplardan oluşuyordu.
- Ahmet Rıza Bey’in oluşturduğu grup var. Ahmet Rıza Bey Bursa maarif müdürlüğü yapıyor. Abdullah Cevdet’te ülke kurtuluşunu pozitif bilimlere bağlıyor.
Ahmet rıza ve ekibi Paris’te meşveret gazetesini çıkarıyorlar. Bunun üzerine de Ahmet Rıza ve ekibi meşveret grubu olarak adlandırıyorlar. Bu şekidle hükümete karşı bir gazete çıkarılması muhalif bir harekettir.
Avrupa’ya kaçan ittihat üyeleri de Paris’e gidiyorlar ve burada Ahmet Rıza Bey ile İttihat-i Osmanlı’nın Avrupa ayağını oluşturuyorlar.
- Mizancı Murat Bey’in oluşturduğu gruptır. Mizancı Murat Bey Tanzimat ve Meşrutiyet döneminde önemli bir fikir adamıdır. Osmanlının ancak meşruti yönetim ile kurtulacağını savunmaktadır. Bu çerçevede bir rapor hazırlanmış ve bunu dönemin padişahına sunmuştur. Fakat padişahtan gerekli desteği görmemesi üzerine padişahı eleştiren yazılar yazmaya başlamıştır. Tüm yaptığı bu eleştirileri gazete diliyle yaptığı için mizan gazetesi 1890 yılında kapatılıyor. Gazetenin kapatılmasının üzerine Murat Bey Paris’e kaçıyor ve 1896 yılında Kahire’de Mizan gazetesini tekrar çıkarmaya başlıyor. Eleştirel yazılarına hala devam ettiği için İstanbul hükümeti tarafından idama mahkum ediliypr. Bunun üzerine de Mısır’dan kaçarak tekrar Paris’e gidiyor.
- Osmanlı grubudur. Bu grubun başında Prens Sabahattin vardır ki o da kurtuluşun özel teşebbüsle olacağını savunmuştur.
Bu üç grubun da görüşleri ve düşünceleri oldukça farklıdır. Bu farklı grup ve görüşleri birleştirmek için 1902’de 1 jöntürk kongresi düzenleniyor. Bu kongrede tam olarak bir birleşim sağlanamasa da gruplar 2 ana grupta toplanmıştır.
Bu gruplar ;
1)Teşebbüs-ü Şahsi Adem-i Merkeziyetçi Grubu –Prens Sabahattin başkanlığında.
2)Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti – Ahmet Rıza Bey başkanlığında.
- Jöntürk Kongresi sonucu Abdülhamit’e suikast girişiminde bulunuluyor. Ardından 1907’de 2. Jöntürk Kongresi toplanılması kararlaştırılıyor. Bu kongrede her türlü görüş tartışılıyor ve sonucunda ise felakete sebep olan Abdülhamit rejiminin ortadan kaldırılması için her türlü girişimin yapılmasına karar veriliyor.
Bu çerçevede yapılan ilk faaliyet ise Resneli Niyazi Yüzbaşının bir grup kimseyle Makedonya’da dağa çıkarak isyan başlatmasıdır.
Abdülhamid 22 Temmuz 1908’de meşrutiyet yanlısı olan Sait Paşa’yı sadrazamlık görevine getiriyor ve sonrasında da 24 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet ilan ediliyor. Kanun-i Esasi tekrar yürürlüğe konuluyor. Meşrutiyetin yeniden ilanı büyük bir sevinçle karşılanıyor.
4 Ağustos 1908’de Sait paşa sadrazamlık görevinden isyan ediyor. Bunun amacı padişahı yalnız bırakmaktadır.
Meşrutiyetin ilanı sonrası seçimler yapılıyor Burada ittihatçılar 1909’da Kanun-u Esasi’yi değiştiriyorlar. Bu değişiklikte padişahın sahip olduğu yetkileri büyük olasılıkla kısıtlıyorlar. Bu değişikliklerle muhalefet olan İttihat ve Terakki Cemiyeti tek başına iktidar haline geliyor. İstibdat dönemi kuruluyor.
- meşrutiyet dönemi seçimlerinde daha önce kabul edilmeyen intihabı mebusan yürürlüğe giriyor ve uygulanıyor.
Bu dönemde seçimler için;
-Yalnızca vergi verenler oy kullanabilir,
-2 dereceli seçim söz konusudur,
-Çoğunluk sistemi esas alınmıştır.
-Seçim çevresi sancak olarak belirlenmiştir.
- Meşrutiyet döneminde yayın evleri, gazeteler ve dergiler özgür bir şekilde yayımlanabilmektedir.
İlk defa bu dönemde siyasal partiler kuruluyor. Ahrar parisi bu dönemde Prens Sabahattin başkanlığında kuruluyor.
1908 seçimleri gayet özgür bir ortamda yapılmıştır ve seçimler ittihatçıların zaferiyle sonuçlanmıştır. İttihatçıların bu zaferinden kısa bir süre sonra bakıcı tavırları halka doğru artmıştır. Bu baskıcı tavırları nedeniyle muhalifler de aktif rol oynamaya başlıyorlar ve Hürriyet ve itilaf fırkasını kuruyorlar.
Mevcut olan bu partilerin farklı görüşleri olsa hepsi Osmanlıyı kurtarmak istemektedirler.
