ISLAHAT FERMANI, 1839’da açıklanan Tanzimat Fermanı‘nın uygulamasına açıklık getirmek ve azınlıklara daha çok hak ve özgürlük vermek için ilan edilen belge (28 Şubat 1856). Sadrazam Ali Paşa’nın öncülüğünde, Sultan Abdülme-cit’in onayıyla Paris Antlaşması’ndan bir buçuk ay önce devlet yüksek görevlileriyle din büyüklerinin bulunduğu törende okundu. Osmanlı Devleti‘nin Batılı bir görünüm kazanmasına yönelik bir yapı değişikliğini içeren fermanla ordu yeni bir düzene sokulacak, eyaletler tü-çüğü hazırlanacak, Devlet Şûrası (Danıştay) ile il meclisleri kurulacak, ayrıca karma mahkemeler oluşturulacaktı. Bu değişiklikler, Kırım Savaşı’na katılan Avrupa devletleri tarafından önceden kararlaştırılmış, savaştan sonra Rusya’nın Osmanlı Devleti içindeki azınlıklara etki etmemesi için bir tür önlem değeriyle Osmanlı Devleti’ne kbul ettirilmişti. 1 Şubat 1855’te Kırım Savaşı‘nın sonuçlarını belirleyecek anlaşmanın koşulları belirlenirken, Osmanlı imparatorluğu sınırlan içinde yaşayan Katolik ve Ortodoks Hıristiyan halkın durumu, hak ve ayrıcalıkların artırılması üzerine ısrarla duruldu. Bu konuda, Osmanlı Devleti, azınlıklara dinsel ayrıcalıklar ve bazı haklarla adalet ve bağımsızlık konularında eşit davramlması ilkesini benimserken, Ruslar azınlıkların Avrupa devletlerinin garantisi altında ” olmalarını, Fransızlar uyrukluk eşitliği, İngilizler din serbestliğiyle hukuk eşitliği konularında görüş sahibiydiler. Osmanlılar, daha çok Fransa’nm savma yaklaştılar. Uzun süren tartışmalardan sonra, İngilizlerle Avusturyalılar da Fransa’nın ileri sürdüğü ilkeyi kabul edince, Osmanlı Devleti, bu doğrultuda bir ıslahat yapılmasını kabul etmek zorunda kaldı. 35 maddeden oluşan fermanla Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan azınlıklara birçok ayrıcalıklar tanındı. Islahat Fermanı, anayasal gelişmeler doğrultusunda, Se-ned-i İttifak ve Gülhane Hattı-ı Hümayu-nu’ndan sonra üçüncü önemli belgedir. Yasal açıdan hükümdarın yetkileri, işlem ve eylem bakımından azaltıldı. Kamü yönetiminin kendiliğinden yoluna girmesine çalışıldı.
