Kanuni Dönemi Hakkında Bilgi, Konu Özeti, ödev araştırması, ansiklopedik bilgi,
KANUNİ DONEMİ (1520-1566)
Canberdi Gazali, Ahmet Paşa, Kalenderoğlu ve Baba Zünnun ayaklanmaları olmuşsa da kolayca bastırılmıştır.
a. Avrupa’daki Gelişmeler:
* Yavuz döneminde doğudaki durum büyük ölçüde düzene konduğundan Kanuni daha ziyade batıdaki gelişmelere önem vermiştir. Bu dönemde Venedik ve Cenevizlilerin gücü zayıflamış, İspanya ve Portekiz denizlerde güçlü hale gelmişlerdir. Ayrıca Kutsal Roma -Germen İmparatorluğu, Osmanlıların en büyük rakiplerinden biri olmuştur.
* 1521’de Belgrat fethedilmiştir. Bu durum Osmanlı Macar ilişkilerini gerginleştirmiştir.
* 1526’da Macarlar Mahaç Savaşı’nda mağlup edilmiş ve Macaristan’da Osmanlılara bağlı bir yönetim oluşturulmuştur. Fakat Macaristan sorunu uzun dönem devam etmiştir. Düzenlenen seferlerle Macaristan’ın bir kısmı doğrudan merkeze bağlanmış bir kısmı da Erdel Beyliği olarak Osmanlılara tabi hale getirilmiştir.
* Kutsal Roma – Germen İmparatorluğunun uzantısı olarak kurulan ve Osmanlıların Macaristan hâkimiyetini tanımayarak Macar topraklarında hak iddia eden Avusturya Arşidükalığı üzerine yürüyen Kanuni, 1529’da Viyana’yı kuşatmışsa da ağır topların getirilmemesi ve kış mevsiminin yaklaşmasından dolayı geri dönülmüştür (I. Viyana kuşatması).
* Avusturya’nın, Almanya’ya (Kutsal Roma -Germen İmparatorluğu) güvenerek yeniden Macaristan’a girmesi üzerine Büyük Almanya Seferi’ne çıkan Kanuni, karşısında savaşacak güç bulamadığından geri dönmüştür. Bu sırada Avusturya’nın isteği üzerine İstanbul Antlaşması (1533) imzalanmıştır.
* Bu antlaşma ile;
– Avusturya’nın Osmanlı Devleti’ne yıllık vergi vermesi,
– Avusturya Arşidükasının Osmanlı Sadrazamına eşit sayılması,
– Avusturya’nın Osmanlılara bağlı Macar yönetimini tanıması, kabul edilmiştir.
YORUM: Bu anlaşma ile Orta Avrupa’da siyasi üstünlük Osmanlılara geçmiştir.
Kanuni, Almanya – Fransa mücadelesinde esir düşen Fransa kralının esaretten kurtulmasını sağlamıştır. Fransa ile ticari ve hukuki imtiyazlar içeren (Kapitülasyonlar) bir dostluk antlaşması yapılmıştır (1535). Bu antlaşmanın iki hükümdar sağlığında geçerli olması fakat hükümdar değişikliklerinde gerekirse yenilenebilmesi belirtilmiştir.
YORUM: Osmanlıların ekonomik zayıflığa düşmesinden itibaren birçok devlete bu imtiyazların verilmesiyle Osmanlı ekonomisi daha da çökmüştür.
1541’de Macaristan’a yeniden sefer düzenleyen Kanuni, burada Osmanlı egemenliğini tesis etmiştir. Macaristan’ın bir kısmı doğrudan merkeze bağlanmış, bir kısmında Osmanlılara bağlı Erdel Beyliği oluşturulmuş, bir kısım Macar toprakları da Avusturya’da kalmıştır.
Kanuni Zigetvar Seferi’nde ölmüştür (1566).
YORUM: Osmanlı Devleti’ne karşı Avrupa birliğini sağlamaya çalışan Kutsal Roma – Germen İmparatoru Şarlken’in bu girişimine karşı Osmanlılar Fransa ile dostluk kurmuşlardır. Yapılan bir anlaşma ile Fransa’ya ticari imtiyazlar verilmiş böylece hem Haçlı birliğinin parçalanması hem de İpek ve Baharat Yolu’nun önemini kaybetmesiyle gerileyen Akdeniz ticaretinin canlandırılması amaçlanmıştır. O dönemde Osmanlılar güçlü olduğundan bu imtiyazlar olumsuz olarak görülmemiştir.
c. Doğudaki Gelişmeler:
* Osmanlıların Avrupa ile uğraşmasından yararlanan İran’daki Safavi devleti, doğuda sınır karışıklıkları çıkarmış, Osmanlılara karşı Venedik ve Avusturya ile ittifak yapmıştır.
* Safavilerin olumsuz faaliyetlerine karşı Kanuni Safaviler üzerine üç önemli sefer düzenlemiştir.
– 1534’teki seferle Tebriz ve Bağdat ele geçirilmiştir.
– Osmanlı ordusunun dönmesiyle, kaybetmiş olduğu yerleri geri almak isteyen Safavilere karşı 1548’de ikinci bir sefer düzenlenmiştir. Fakat Safaviler Osmanlılarla savaşmaya cesaret edemeyerek geri çekilmişlerdir.
– Osmanlılara karşı vur – kaç taktiği uygulayan Safaviler Osmanlı ordusunun sefer dönüşünden sonra saldırgan tutumuna devam etmiştir. Bunun üzerine Kanuni üçüncü kez İran üzerine yürümüş Erivan, Karabağ ve Nahcivan alınmıştır. Bu sefere Nahcivan Seferi de denir.
* Osmanlı – İran mücadelesi İran ile ilk kez yapılan Amasya Antlaşması’yla sona ermiştir (1555). Bu anlaşma ile Bağdat, Tebriz ve Doğu Anadolu Osmanlılara kalmıştır.
YORUM: Kanuni döneminde İran’a üstünlük sağlanmasına karşın daha sonraki dönemlerde savaşlar devam etmiştir. Bu durum Osmanlılar için doğu sorununun Yükselme Dönemi’nde halledilemediğini ortaya koymaktadır.
d. Denizlerdeki Gelişmeler:
* Rodos fethedilmiştir (1522).
* Barbaros kardeşlerin (Oruç ve Hızır Reis) Osmanlı hizmetine girmeleri ve Barbaros Hayrettin Paşa’nın Kaptan-ı Deryalığa getirilmesiyle denizcilik faaliyetleri hızlanmış Cezayir Osmanlılara bağlanmıştır (1533).
* Kara savaşlarında Osmanlı Devleti’yle başa çıkamayan Alman İmparatoru Şarlken, Osmanlılarla denizlerde de mücadeleye girmiştir. Andre Dorya komutasında Haçlı donanması oluşturulmuştur. Osmanlı donanmasına saldıran Haçlı donanması Barbaros Hayrettin Paşa tarafından Preveze Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğratılarak Akdeniz’de üstünlük Osmanlılara geçmiştir (1538).
* 1551’de Trablusgarp Osmanlı yönetimine girmiştir.
* 1560 Cerbe Savaşı’nda Haçlılar Akdeniz’de ikinci kez büyük bir yenilgiye uğratılmıştır. Böylece Batı Akdeniz ve Kuzey Afrika’da da Osmanlılar üstün duruma geçmiştir.
* 1565’te Malta kuşatılmışsa da alınamamıştır.
* Hindistan’ı sömürge yapmaya çalışan, Basra ve Kızıldeniz’i ablukaya alan Portekizlilere karşı dört önemli Hint Seferi düzenlenmiştir. Fakat Osmanlı gemilerinin okyanuslara dayanıklı olmaması, Coğrafi Keşiflerin öneminin tam olarak kavranamaması ve Hint Müslümanlarının da gereken yardımda bulunmamaları seferlerden tam bir netice alınamamasına neden olmuştur. Buna rağmen Yemen, Aden, Sudan ve Habeşistan Osmanlı yönetimine geçmeye başlamıştır.
YORUM: Osmanlılar Hint Seferlerini daha çok Müslüman devletlere ve tüccarlara yardım olarak düşünmüştür. Coğrafi keşiflerin önemini tam olarak kavrayamamıştır. Bu durum seferlerden istenilen sonucun alınmasını engellemiştir.
