Körfez savaşları ve Türkiye, Körfez savaşı Türkiye’yi nasıl etkiledi?
Körfez savaşı, zengin petrol yataklarına sahip olan Irak’ın bu zenginliğini daha da artırmak istemesi nedeniyle başladı. 1980-1988 yılları arasında iran ile savaşan Irak, savaşın ardından bu kez de güney komşusu Kuveyt ile karşı karşıya geldi. Irak, Kuveyt’i kendisine ait petrole el koymak ve üretimi yüksek tutarak petrol fiyatlarını düşürmekle suçladı. Bunun karşılığında Kuveyt’ten tazminat istedi. İsteğinin reddedilmesinin üzerine de 20 Ağustos 1990’da Kuveyt’i işgal etti.
Irak, Kuveyt’i işgal ederek dünyanın bilinen petrol rezervinin yüzde 20’sine sahip oldu. Irak lideri Saddam Hüseyin uluslararası çevrenin bu oldu bittiye göz yumacağını ve kendisine müdahale etmeyeceklerini düşünüyordu. Ancak olaylar onun beklediği gibi gelişmedi. BM tarafından ABD öncülüğünde oluşturulan müttefik kuvvetler Kuveyt’e girerek bu ülkeyi Irak’ın işgalinden kurtardılar. Ancak müttefik devletler Irak’ı işgal etmeyip ateşkes yapmakla yetindiler. Bununla birlikte Irak’a karşı başlattıkları ambargoyu uygulamaya devam ettiler.
Türkiye, Körfez Krizi sırasında BM’in Irak’a uluslararası ambargo uygulanması yönündeki kararlarına uyarak Kerkük-Yumurtalık Petrol Hattı’nı kapattı. Ayrıca Irak sınırına asker yağdı ve müttefik uçaklarının Adana’daki İncirlik Hava Üsstünü kullanmalarına izin vererek ABD komutasındaki koalisyon güçlerinin yanında yer aldı.
Türkiye, Körfez Savaşı’ndan en fazla etkilenen ülkelerden biri oldu. Ham petrol ihtiyacımızın yüzde 40’ını karşıladığımız boru hattını kapattığımız için ülkemizde petrol fiyatı bir ayda yüzde 53 oranında arttı. Diğer yandan Irak en fazla ticaret yaptığımız ülkelerden biriydi. Ancak Habur Sınır kapısı’nı kapattığımız için bu ülke ile ticaretimiz durma noktasına geldi. Savaşın komşu bir ülkede yaşanması turizm gelirlerimizde de önemli düşüşlere yol açtı.
Körfez Savaşı, Türkiye’yi ekonomik yönden olduğu kadar siyasi ve sosyal yönlerden de olumsuz etkiledi. Irak yönetiminin savaş sonrası ülkede çıkan karışıklıkları bastırmak için sert önlemler almasıyla birlikte binlerce Iraklı Türkiye’ye sığındı. Bunun üzerine BM kararı ile Irak’ın kuzeyinde uçuşa yasak güvenli bir bölge oluşturulurken bölgenin denetimi Türkiye’de konuşlanacak olan “Çekiç Güç”e verildi. Böylece Türkiye, topraklarına sığınan mültecilerin yanı sıra Irak’ın kuzeyinde kalanlara da insani yardımlarda bulunmaya başlandı. Bir yandan da bölgedeki kargaşa ortamından yararlanarak topraklarımıza sızan bölücü terör örgütü mensuplarıyla mücadele etmek durumunda kaldı.
11 Eylül 2001’de ABD’de gerçekleştirilen terör saldırılarıyla Irak yeniden dünya gündemine girdi. ABD bu saldırıların ardından BM’nin de desteğini alarak önce terörist grupları barındırmakla suçladığı Afganistan’a askerî müdahalede bulundu. 2003 yılında ise nükleer ve kimyasal silahlar geliştirdiği iddiasıyla Irak’a askeri harekat düzenledi. ABD, İngiltere ile birlikte gerçekleştirdiği ve İkinci Körfez Savaşı adıyla bilinen bu operasyon sırasında Irak’ı işgal etti. Ayrıca Irak lideri Saddam Hüseyin’i yönetimden uzaklaştırarak ülkede rejim değişikliğini gerçekleştirdi.
Türkiye aktif şekilde katılmadığı halde birincisinde olduğu gibi İkinci Körfez Savaşı sırasında da çeşitli sorunlarla uğraşmak zorunda kaldı. ABD’nin Irak operasyonu sırasında topraklarımızı kullanma talebinin TBMM’den geçmemesi üzerine Türk-ABD ilişkilerinde bunalımlı bir döneme girildi. Diğer yandan Irak’ta yaşanan otorite boşluğu terör gruplarının sınırlarımıza yakın bölgelere yerleşmelerini kolaylaştırırken ülkemize yönelik terör saldırılarının da artmasına yol açtı. Bu nedenle Türkiye, Irak’ın toprak bütünlüğünün korunması ve en kısa sürede siyasi istikrara kavuşması yönünde bir dış politika izledi.
