Yumurta hücresinin oluşumu ve yumurtalık ile rahimde meydana gelen değişiklikler belirli periyotlarda gerçekleşir ve döngüseldir. Yaklaşık olarak 28 gün süren bu değişikliklere menstrual döngü denmektedir.
Menstrual döngü; yumurtanın gelişmesi, serbest kalması (ovulasyon) ve döllenme ihtimaline karşı döl yatağının hazırlanmasını içine alan olayları kapsar. Menstrual döngü ergenlik döneminden yaşlılık dönemine kadar devam edebilir. Yumurtlama ve menstrual döngünün bitmesine menopoz denir. Menstrual döngü hormonların etkisiyle kontrol edilir. Hipotalamusun salgıladığı RF (uyarıcı faktör) hipofiz bezini uyarır, hipofizden FSH (folikül uyarıcı hormon) ve LH (lüteinleştirici hormon) hormonları salgılanır ve hormonlar yumurtalığı etkiler. Yumurtalıktan salgılanan hormonlar da döl yatağını etkileyerek dört evreden oluşan menstrual döngüyü oluşturur.
Menstrual Döngünün Evreleri
Folikül evresi: Yumurtalıklarda çok sayıda folikül keseleri ve bunların içinde de olgunlaşmamış yumurta hücreleri bulunur. Her ay FSH etkisiyle foliküllerden biri gelişir ve içinde yumurta hücresi olgunlaşır. Gelişen folikül hücreleri aynı zamanda çok östrojen, az progesteron hormonu salgılar. Östrojen hormonu döl yatağının gelişimini sağlar. Bu evre 10-14 gün arasında sürer. Gelişen folikül bu evrede yumurtalıkların yüzeyine kadar gelir.
Ovulasyon evresi: Bu evrede olgunlaşan yumurta hücresi folikülün yırtılmasıyla yumurtalıktan atılır. Yumurta, kirpikli huni tarafından tutulur ve yumurta kanalına geçer. Ovulasyon LH hormonu etkisiyle gerçekleşir . Bu evre menstruasyon döngüsünün ortalarına rastlar (13-15. günler). Bu evrede yumurta, yumurta kanalında spermle karşılaşırsa döllenme gerçekleşir.
Korpus luteum evresi: Folikül yırtılınca folikül hücreleri sarı renkli yağ damlacıkları taşıyan korpus luteumu (sarı cisim) oluşturur . Bu dönüşüm LH’nin folikülü uyarması sonucu gerçekleşir. Korpus luteum çok miktarda progesteron, daha az miktarda östrojen hormonu salgılar . Progesteron hormonunun etkisiyle döl yatağının içi büyür ve süngerimsi bir yapı hâlini alır. Kılcal damarlar genişler, kan miktarı ve mukus salgısı artar. Bu değişiklikler embriyonun döl yatağına tutunması için gereklidir. Korpus luteum evresi 10-14 gün sürer. Eğer yumurta döllenmişse progesteron hormonunun etkisiyle zigot, döl yatağı duvarına yapışır. Koriyonik gonadotropin hormonunun etkisiyle korpus luteum bozulmaz ve gebeliğin 5.ayına kadar progesteron hormonu salgılamaya devam eder. Gebeliğin ileriki dönemlerinde plasenta oluşur ve korpus luteum bozulur.
Gebelik süresince yumuşak dokuların devamı ve embriyonun döl yatağında kalmasını ilk aylarda korpus luteumdan salgılanan progesteron sağlarken daha sonra bu hormonu plasenta salgılamaya devam eder.
Menstruasyon evresi: Yumurta döllenmezse 14 gün içinde korpus luteum bozulur. Bu sırada progesteron salgısı azalır. Döl yatağının iç duvarı parçalanır. Döllenmemiş yumurta ve doku parçaları bir miktar kanla vajinadan dışarı atılır. Kanamanın ilk günü yeni bir menstrual döngünün birinci günüdür.
