Mevsimler Nasıl Oluşur 23 Eylül – 21 mart Hakkında Bilgi

MEVSİMLER, yılın dört bölümünden her biri. Mevsim sözcüğü, öteki belirgin hava özelliklerinden değişik özellikler içeren dönemleri tanımlar. Mevsimler ve mevsim değişiklikleri dünyanın her ye­rinde yaşanan süreçler değildir. Ekvator yakınındaki bölgelerde mevsim olgusu yoktur. Burada, yağış oranının arttığı za­man aralıkları olmakla birlikte, hava ko­şulları bütün yıl Iboyunca hemen hemen aynıdır. 10° kuzey enlemiyle 15° güney enlemi arasındaki çoğu bölgede belirgin bir yağış mevsimiyle (muson) kurak bir mevsimin görüldüğü muson iklimi hü­küm sürer. Daha yukarı enlemlerde he­men hemen hiç yağış almayan ya da çok az yağış alan ancak yine de belirgin so­ğuk ve sıcak dönemleri olan bir çöl ku­şağı bulunur. Kuzey Hindistan’da ve baş­ka yerlerde yağışlı ve kurak mevsimler vardır; kurak mevsim kesin bir biçimde serin ve ılık dönemler olarak ikiye ayrı­labilir. 35° ve 70° arasındaki enlemlerde 4 mevsim görülür. İlkbahar, yaz, sonba­har, kış. Bu mevsimlerin arasındaki fark­lar enlem dereceleri büyüdükçe ve belir­gin kara ikliminin görüldüğü bölgelerde artar. Kutuplara yaklaştıkça iklim sayısı da ikiye iner: Yaz ve kış. Mevsimlik de­ğişik iklimler ve bu değişikliklerin nede­ni, güneşin yıl boyunca dünya yüzeyine göre değişik yüksekliklerde bulunuşu­dur. Bunun nedenleri şöyle sıralanabilir: Dünya, güneşin çevresindeki yörünge­sinde de yaklaşık 24 saatte döner. Dün­yanın ekseni, kendi yörüngesiyle olan açısı yaklaşık 66° 30’dır. Dünyanın ekse­ni eğik olduğundan, güneş ışınımının dünyanın belli bir noktasına geliş açısı yıl boyunca değişik ve dünya yüzeyinin ısınmasında değişikliklere neden olur. Güneş alçak durumdayken dünya üzerin­de belli bir noktanın ısınma derecesi, gü­neşin yüksekte olduğu zamanki ısınma derecesinden çok daha düşüktür. Eğik gelen güneş ışını, dünya yüzeyinde, dik gelen ışından daha büyük bir alana ya­yıldığından, eğik gelen ışın aynı enerjiy­le daha geniş bir yüzeyi ısıtacaktır. Ayrı­ca, dünyaya eğik olarak ulaşan güneş ışınları, daha kalın hava katmanlarının içinden geçmek zorundadırlar ve bu ne­denle de çok enerji yitirirler. 23° 30′ ku­zey enlemi ve 24° 30′ güney enlemi ara­sındaki tropikal bölgede güneş (genellik­le 21 Mart ile 23 Eylül’de) dünyanın yü­zeyinde dik durumdadır ve sonraları da hala öylesine yüksektedir ki hemen hiç ısı değişikliği olmaz. Bu bölgelerde gece ve gündüz tüm yıl boyunca hemen he­men eşit uzunluktadır ve hiçbir mevsim değişikliği görülmez. Öte yandan, 66°, 30° ve 90° kuzey ve güney enlemleri arasındaki kutup bölgelerinde, yaz ve kış arasındaki ısı değişiklikleri çok daha bü­yüktür; çünkü yılın bir bölümünde güneş ufukta hiç görünmez ve yazın da her za­man alçaktadır. Kutup dairesi üzerinde (66° 30° kuzey ve güney enlemleri) yıl­da bir gece güneş hiç batmaz. Kutuplara yaklaşıldıkça da güneşin batmadığı gün­lerin sayısı artar. Kutup noktasındaysa güneş, yılın yarısında hiç batmaz. Bu “kutup günü” boyunca çok az bir sıcak­lık düşmesi görülür ve güneşin her za­man alçakta olmasına karşın önemli ısı yükselmeleri olabilir. Kışın durum tü­müyle tersinedir; güneş kutup dairesinde yılda bir gün hiç doğmaz. Kutup nokta­sındaysa yılın yarısında güneş görün­mez. Bu “kutup gecesi” boyunca sıcak­lık sıfırın çok altına düşer; güney kutbunda kışın ortalama sıcaklık -50° C’nin altındadır. Genellikle 21 Mart ve 23 Eylül’de güneş ekvatora tam dik du­rumundadır. Bu günlerde, tüm dünyada geceyle gündüz süresi birbirine eşittir. Kuzey yarıkürede ilkbahar genellikle 21 Martta başlar; aynı tarih, güney yarıkü­rede sonbaharın başlangıcıdır. Güney ya­rıkürede ilkbahar yaklaşık 23 Eylülde başlar. 21 Haziran dolaymda güneş 23° 30′ kuzey enlemine başka bir deyişle yengeç dönencesine dik durumdadır. Bu tarihte, bu enlemin kuzeyinde güneş en yüksek noktasına ulaşır ve en uzun gün oluşur (yaz başlangıcı). Güney yarıküre­de durum yine tersinedir: 21 Haziran gü­neşin en alçak noktada bulunduğu za­mandır ve hem yılın en kısa günü hem de kışın başlangıcıdır. Yaklaşık 22 Ara-lık’ta güneş 23°30′ güney enlemine (oğ­lak dönencesi) dik durumdadır ve aynı tarihte kuzey yarıkürede en alçak nokta­dadır. Güney yarıkürede yaz 22 Aralık’ta başlar, aynı gün genellikle kuzey yarıkü­rede en kısa gündür (kışın başlangıcı) ve bu günden başlayarak günler yavaş ya­vaş uzar. Ilıman bölgelerin her yerinde mevsimler aynı belirginlikle görülmez; yukarıda verilen tarihler kesin bir sınır gösterir. Örneğin birçok bölgede, rismi yaz başlangıcı tarihine (21 Haziran) ke­sin biçimde bağlı olmaksızın uzun ya da kısa bir yaz görülebilir.