Mitoz bölünme ve üreme, tomurcuklanma ile üreme, bölünerek üreme, çoğalma, vejetatif üreme nedir, yenilenme rejenerasyon nedir, örnekleri.
Canlıların nesillerini devam ettirebilmeleri için kendilerine benzer canlılar meydana getirmelerine üreme adı verilir. Bazı canlılarda üreme mitoz ile gerçekleşir. Mitoz ile gerçekleşen üreme çeşidine eşeysiz üreme denir.
Ekmek ve pasta gibi yiyeceklerin yapımında bira mayası adı verilen katkı maddesi kullanılır. Bira mayası tek hücreli bir mantar türüdür. Hamura karıştırılan bira mayası kısa sürede çoğalarak hamurun kabarmasını ve yumuşak bir kıvam almasını sağlar.
Şekerli suda yarım saat kadar bekletilen bira mayası hücreleri mikroskopta incelendiğinde, hücrelerin üzerinde bir veya daha fazla küçük çıkıntının oluştuğu görülür. Bu oluşum sırasında hücrenin çekirdeği bölünür. Çekirdeklerden bir tanesi oluşan bu çıkıntıya geçer. Mitoz bölünme sonucunda oluşan çıkıntının ana hücreden ayrılması ile iki veya daha fazla sayıda bira mayası hücresi oluşur. Bira mayası ve hidrada olduğu gibi, ana canlı üzerinde mitoz bölünme sonucunda oluşan çıkıntının yeni bir canlıyı meydana getirmesi şeklinde oluşan üremeye tomurcuklanma ile üreme adı verilir.
Terliksi hayvan basit bir şekilde mitoz ile ikiye bölünerek çoğalır. Ana terliksi hayvanın bölünmesi ile oluşan yavrulardan her biri yeni bir terliksi hayvanı oluşturur. Bir hücreli canlının mitoz geçirmesi ile gerçekleşen çoğalmaya bölünerek çoğalma adı verilir.
Bir bitkiden alınan gövde, dal ya da yaprak gibi parçadan yeni bir bitki oluşması şeklindeki eşeysiz üremeye vejetatif üreme denir. Elma, armut, erik, kiraz, incir gibi bazı tohumlu bitkiler ile söğüt, çekirdeksiz üzüm ve muz gibi tohumsuz bitkiler vejetatif üremeyle çoğaltılabilir.
Patates yumrusu toprak altına gömülürse yumru üzerindeki gözlerin her birinden yeni patates bitkisi oluşur. Çilek bitkisinde, yaprak sapının gövdeye bağlandığı bölümlerden çıkan kolların toprağa değdiği yerlerde yeni kökler meydana gelir. Bu kökler toprağa tutunarak yeni çilek fidelerini oluşturur.
Bazı bitkiler aşılama yöntemi ile çoğaltılabilir. Aşılama, bir bitkiden alınan canlı dokunun aynı ya da akraba türden başka bir bitkideki dokuyla birleştirilmesidir. Aşılama yöntemi ile çoğalma da vejetatif üreme örneğidir. Bazı canlılarda yıpranan ya da eksilen kısımlar, mitoz bölünme ile onarılabilir ya da tamamlanabilir. Bir canlının vücudunda, yıpranan veya eksilen kısımların tamamlanması ya da yeniden oluşturulmasına yenilenme (rejenerasyon) denir.
Herhangi bir nedenle kuyruğu kopan kertenkelede yeni bir kuyruk oluşur. Benzer şekilde, vücudunun bir yerinden kesilen solucanın ayrılan her parçası tamamlanır ve iki adet solucan oluşur. Kertenkelede kopan kuyruğun yenilenmesi ve solucanın eksilen kısımlarının tamamlanması yenilenme örnekleridir.
İnsan vücudunda da bazı bölümlerin yenilenme özelliği vardır. Örneğin bir kaza sonucunda meydana gelen küçük yaraların uygun tedavi sonucunda iyileşmesi yenilenmedir. Kesilen saç veya tırnakların bir süre sonra tekrar uzaması, karaciğer gibi bazı iç organlarda tahrip olan bölümlerin uygun tedavi ve beslenme sonucunda iyileşmesi de yenilenme sonucunda gerçekleşir. Yukarıdaki üreme örneklerinden de anlaşılacağı gibi, hücre sayısının artmasını sağlayan mitoz, hem canlıların büyümesi ve gelişmesi hem de üreme açısından son derece önemlidir. Mitoz bölünme ile gerçekleşen eşeysiz üreme sonucunda oluşan yeni canlılar, ana canlı ile aynı kalıtsal özelliklere sahiptir. Bu nedenle eşeysiz üreme sonucunda çeşitlilik oluşmaz.
