NÜMİZMATİK, madeni paraların ve madalyaların tarihi ve tanımıyla ilgilenen bilim dalı. Paraların ekonomi tarihinin ayrılmaz bir parçası oldukları, kendilerini kullanan insanlara ve iktidara tanıklık ettikleri, politik, ticari, toplumsal, dinsel ve sanatsal akımları yansıttıkları göz önüne alınırsa, nümizmatiğin alanı da son derece genişler. İlk paralar İÖ 6. yüzyılda Anadolu’da Lidya’da ortaya çıktı ve büyük bir hızla üzerlerine basılan damgayla, gerçekliği ve değeri güvence altma alınan bu metal parçalan, Eskiçağ dünyasının her yanında kullanılmaya başlandı.
Nümizmatik üzerinde sistemli çalışmalar, 16. yüzyılda başladı. Bu dönemde konunun uzmanlan eldeki paralan karşılaştırarak, kataloglar düzenlediler. 18. yüzyılda daha büyük koleksiyonlar kurularak daha düzenli çalışmalara başlandı. 20. yüzyılda para koleksiyonculuğu pul koleksiyonculuğu kadar ilgi gören bir uğraş oldu. Birçok ülkede nümizmatik dernek ve müzeleri kuruldu. Çeşitli aşamalardan geçen nümizmatik incelemeleri sonucu bulunan para, ait olduğu paralar bütününe yerleştirildikten sonra artık bir tarih belgesi ve geçmiş uygarlıklar üstüne önemli bir bilgi kaynağı olur. Bir paranın, hiç bilinmeyen bir hükümdarını ya da kent adlannı öğrenmede tarihe yardımcı olduğu kuşkusuzdur. Arkeolojik kazılar sırasında bulunan paralar, ait olduklan kentlerde ilgili tarihlere çürütülmeyecek biçimde vermeleriyle son derece önem kazanırlar. Aynca, darphanenin bir kent içindeki yerini bulmayı ve bu kentin tarih, ticaret ve politikadaki rolü konusunda bir yargıya varmayı sağlarlar. Para hazinelerinin incelenmesi, paranın dolaşımı, kentlerin ekonomik durumu, daha çok eski çağlardan başlayarak, krallık ve din adamlannca yürütülen bankerlik etkinlikleri konusunda önemli bilgiler verir.
