Osmanlı Devleti Taşra Teşkilatı Hakkında Bilgi, Konu Özeti, ödev araştırması, ansiklopedik bilgi,
D) TAŞRA TEŞKİLATI
1) Tımar ve İltizam Sistemi
• Tımar sistemi, bir kısım asker ve devlet görevlilerine belirli bölgelerden vergi kaynaklarının tahsis edilmesi ve buna karşılık onlardan devlet için hizmet beklenmesi usulüdür. Devletin tahsis ettiği, miktarı belirlenmiş vergi kaynağına genel olarak dirlik denir.
• Devlet, birçoğu aynı olarak alınmakta olan vergileri toplayıp merkezi hazineye aktarmak gibi ikinci bir işlemden kurtulmuş oluyor, böylece vergileri kaynağında toplama işlemini görevlilere bırakıyordu. Bu görevliler bir yandan kendilerine vergi tahsis edilmiş bölgeyi, yani dirlik alanını yöneterek önemli bir örf görevini yerine getiriyor, diğer yandan da çağrıldığı anda besledikleri askerleri ile birlikte savaşlara katılıyorlardı. Devlet ordusunun asıl bölümünü bu eyalet askerleriyle (Atlı) oluşturuyordu. Hem yönetici hem de asker olan dirlik sahipleri üreticiyi koruyup kollama yoluyla üretime katkıda bulunmuş oluyorlardı.
• Başta padişah olmak üzere yüksek dereceli devlet görevlilerine verilen dirliklere has, rütbece daha geride olan; fakat önemli görevleri yüklenmiş olan zaim(bey)lere verilenlere zeamet, sipahilere verilenlere tımar deniyordu.
• Has ve zeametler, sahiplerine görevleri devam ettiği sürece tahsis edilir, görevleri sona erdiğinde yerlerine tayin edilenlere bırakılırdı. Oysa tımar denilen ve sipahiye tahsis edilenler kanuna aykırı bir davranışın olmadığı sürece sipahiye ömür boyu verilir, ölüm halinde de belli şartlarda mirasçılarına bırakılırdı.
• Maliyenin zayıflamasıyla birlikte içeşitli faaliyetler için Osmanlı devletinde gerekli parayı hazineye intikal ettirebilmek amacıyla tımar sisteminin yanında bir de iltizam usulü uygulanmıştır. İltizam usulü, kanunların saptadığı vergileri yükümlülerden toplama ve devlet hazinesine intikal ettirme görevinin açık artırma yoluyla ve belli şartlarla havale edilmesi sistemidir. Bu görevi üstlenen kişiye mültezim denilmiştir. Mültezimler üzerine aldığı görevi yerine getirirken geçimini sağlayabilecek kadar bir kısım vergiyi kendisi için alıkordu.
2) Askeri – İdari Teşkilat
• Osmanlı devleti, beylerbeylik veya eyalet denilen büyük birimlere ayrılmıştır.
• Beylerbeylikler sancaklara, sancaklar da tımar nahiyelerine ayrılmıştır. Osmanlı klasik döneminde tımar sisteminin uygulandığı eyaletler “saliyan-esiz”, tımar sisteminin uygulanmadığı eyaletler de “saliyaneli” eyaletler olarak adlandırılmıştır.
• Salyanesiz eyaletlerde tımar sistemi uygulanmakta olup, bunlardan yıllık vergi alınmazdı. Rumeli, Budin, Karaman, Dulkadır, Sivas, Diyarbekir, Erzurum, Halep, Şam, saliyanesiz eyaletlerdir.
• Mısır, Habeş, Bağdat, Basra Yemen, ve Cezayir gibi saliyaneli eyaletlerdeki gelirler, Has, Zeamet ve Tımara ayrılmayarak doğrudan hazine tarafından yıllık olarak beylerbeyi, sancak beyi, asker vs. nin maaşları ayrıldıktan sonra tahsil edilirdi.
• Beylerbeyi eyaletin en yüksek rütbeli yöneticisidir. Eyaletler içinde beylerbeyinin merkezinin bulunduğu sancak Paşa Sancağı olarak anılmış ve buraya ayrıca bir sancak beyi gönderilmemiştir.
• Zamanla eyalet ve sancaklarda vekaleten yönetimi elinde bulunduran kişilere müsellim ve mütesellim denmeye başlanmıştır.
• Sancak ve eyalette beyin en önemli yardımcılarından biri subaşıdır.
• Önce Rumeljde daha sonra Anadoluda beylerbeyilik kurulmuştur (I. Murat Rumeli beylerbeyliğini, I. Beyazıt ise Anadolu beylerbeyliğini kurmuştur.). XVI.yy.da ise sınırların genişlemesiyle beylerbeyliklerin sayısı artmıştır. Rum ve Karaman Beylerbeylerinin kurulması ile sayıları 4’e çıktı.)
3)Kazai İdari Teşkilat
• Osmanlı devletinde eyalet ve sancak düzeninin ya-nında kaza denilen adli idari birimler oluşturulmuştur. Kaza¬ların başında bulunan yönetici ilmiye sınıfından olan kadıdır.
• Kadılar merkezden gönderilen emirlerin halka ulaşmasını ayrıca mahkemeye intikal etmiş davaların çözümlenmesini sağlayan kimsedir.
• Taşra yönetiminde bulunan belli başlı görevliler ise;
Muhtesip, çarşı pazar düzenini sağlayan kimsedir.
Kapan Eminleri, üretilen malların vergilendirilmesi ve adeletli bir şekilde dağıtılmasını sağlayan görevlilerdir.
4) Mahalle ve Köy Teşkilatı
• Osmanlı devletinde en küçük yerleşim alanı köydür. Aynı zamanda temel yönetim birimidir.
• Vergi yükümlüsü reaya, vergi defterlerine, tahrir defterlerinde bulundukları mahalle ve köylere göre ad ad yazılmış, oturdukları binalarda aynı şekilde belirtilmiştir.
• Mahalle ve köy cemaatinin önderi durumunda-olan kimse imamdır.
