Duraklama Nedenleri
I. İç Nedenler
a) Yönetimin Bozulması
■ I. Ahmet Dönemi’nden itibaren görülen “şehzadeleri sancaklarda görevlendirme uygulamasına son verilerek, (sancağa çıkma usulü) taht kavgalarını da önlemek amacıyla hanedan üyelerinden yaşça en büyük olan erkek üyenin saltanatın başına geçirilmesi (Ekberiyet sistemi) yasallaştırılmış ve böylece,
• Şehzadeler saraya kapatılmış (Kafes Usulü)
• Şehzadeler, yönetim deneyimi ve tanınma fırsatı bulamamıştır.
NOT:
Bu durum, XVII. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’nde,
I. Yetkisiz çevrelerin devlet işlerine karışması
II. Vönetimde aksaklık yaşanması
III. Devlet işlerinde, padişah annelerinin de padişah kadar etkili olması
IV. Rüşvet ve iltimasla (adam kayırma) iş ve görevlendirmeler yapılması
gelişmelerine doğrudan ortam hazırlamıştır.
■ Mutlakiyetle yönetilegelen Osmanlı Devleti’nde “son söz sahibinin padişah ve otoritesi” olduğu dikkate alınırsa Duraklama Dönemi’nde “devlet yönetim tecrübesi ve deneyiminden uzak” şehzadelerin padişah olması,
• Merkezi otoritenin güç kaybına
• Halkın devlete olan güveninin sarsılmasına neden olmuştur.
Not
Bu durumu,
I. Yeniçerilerin yönetimde etkili hale gelmesi
II. Padişah IV. Mehmet’in ayaklanan sipahiler ve yeniçerilerin isteklerini yerine getirmesi
III. Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan XVII. yüzyıla kadar geçen 300 yıllık süre içinde yalnız elli beş sadrazam işbaşına geçerken XVII. yüzyılda altmış bir sadrazamın göreve gelmesi
gelişmeleri kanıtlar niteliktedir.
b) Ordunun Bozulması
Kapıkulu Ordusu’nun Bozulması
■ Özellikle III. Murat’tan itibaren Duraklama Dönemi’nde “askerlikle ilgili olmayanların Yeniçeri Ocağı’na alınmasıyla”
• Devletten maaş alan (ulufe) ve padişah değişikliklerinde bahşiş (cülus) alan yeniçerilerin sayısı artmış,
• Orduda disiplin bozulmuş ve devlet güçlü bir dayanağını yitirmiş,
• XVII. yüzyılda birçok padişahı tahttan indiren ve yerine başka bir hanedan üyesini tahta çıkaran yeniçeriler, padişah otoritesinin sarsılması ve sık sık sadrazam değişikliklerinde etkili olmuşlardır.
■ Osmanlı’da I. Murat Dönemi’nden itibaren “ordunun teknik sınıfı” olarak kurulan Kapı-kulular XVII. yüzyılda “Batı ordulanndaki teknik donanımla” donatılamamış ve Askeri modernizasyon geliştirilememiştir.
Not
6u durum, XVII. yüzyılda Osmanlı’da,
I. Savaşlarda alınan yenilgilerin artması ve gerilemenin hız kazanması
II. Yeniçeri Ocağı’nın saygınlığını yitirmesi, isyanların artması ve iç huzursuzlukların giderek yaygınlaşması
gelişmelerine ortam hazırlamıştır.
II.Eyalet (Tımarlı Sipahi) Ordusu’nun Bozulması
■ XVII. yüzyılda Tımar ve zeametlerin dağıtılmasında “rüşvet ve iltimasın” giderek yaygınlaşması Tımar Sistemi’nin bozulmasına neden olmuştur.
Not
Bu durumda,
• Askerlerin donatılması, eğitilmesi gibi uygun görülen işlerde harcanan toprak gelirlerinin azalması Tımarlı sipahi sayısının da giderek azalmasına ortam hazırlamıştır.
■ XVII. yüzyılda birçok devletle yapılan sa¬vaşların uzun sürmesi devletin nakit para ihtiya¬cını artırmış ve tımarların iltizama verilmesi so¬nucu Tımar Sistemi ile yetiştirilen asker sayısı bu sebeple de giderek azalmıştır.
Not
Özellikle kılıçla mücadele eden tımarlı si¬pahiler, teknik donanımlı düşman orduları karşı¬sında XVII. yüzyılda birçok yenilgi almış ve uzun süren savaşlar iç huzursuzluklar yaşanmasında da etkili olmuştur.
Ekonominin Bozulması
■ Coğrafi Keşiflerle ticaret yolları yön değiştirmiş ve Osmanlı’da;
• Gümrük gelirleri azalmış,
• Paranın ayarı düşmüş,
• Enflasyon görülmüştür.
■ Tımar Sistemi’nin bozulmasıyla köylünün toprağını bırakarak şehirlere göç etmesiyle;
• Ülke ekonomisi bozuluş,
• Köylüden, ürettiği ürünün üzerinden alınan vergiler azalmıştır.
■ Yeniçeri Ocağı’na alınan askerlerin sayısının artmasıyla devletin ödediği maaş ve padişah değişikliklerinde dağıtılan bahşişler artmıştır.
■ Uzun süren ve genelde başarısızlıkla sonuçlanan savaşlar;
• Savaş giderleri artmış,
• Savaş gelirleri azalmış
• Bağlı beylik ve devletlerden alınan vergiler kesilmiştir.
