Osmanlı Duraklama Döneminde Dış Gelişmeler Hakkında Bilgi, konu özeti, ödev araştırması kısaca bilgi, konu özeti,
Osmanlı Duraklama Döneminde Dış Gelişmeler Hakkında Bilgi
a) Osmanlı – İran İlişkileri:
Yavuz ve Kanuni dönemlerinde Osmanlı – Safavi mücadelesi Osmanlıların üstünlüğü ile sonuçlanmıştır. Fakat bu mücadele Duraklama Devri’nde de devam etmiştir. Safavilerin şiilik politikası mücadelenin temel nedenlerinden biri olmuştur. İran’ın zayıflamasıyla Osmanlılar, Osmanlıların zayıflamasıyla da İranlılar saldırıya geçmişlerdir.
1578 -1590 Dönem Savaşları Ferhat Paşa Antlaşması
Nedenleri:
* Safavilerin, Amasya Antlaşması’nı fırsat buldukça ihlal etmesi,
* Osmanlı Devleti’nin İran’daki karışıklıklardan yararlanarak doğuda İran topraklarını ele geçirmeye başlaması,
Sonucu:
* Savaşlarda Osmanlı Devleti galip gelmiş yapılan Ferhat Paşa Antlaşmasıyla Azerbaycan, Gürcistan ve Dağıstan’ın (Hazar denizine sınırı olan yerler) Osmanlı Devleti’nde kalması kabul edilmiştir.
YORUM: Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlara ulaşmıştır. Fakat bu durum geçici olmuştur.
1603 -1611 Dönemi Savaşları —> Nasuh Paşa
Antlaşması
Nedeni:
* Ferhat Paşa antlaşması ile kaybettiği yerleri almak isteyen İran’ın Celali İsyanları ve Osmanlı – Avusturya savaşlarından yararlanarak doğuda saldırıya geçmesi.
Sonucu:
* Savaşlarda iran başarılı olmuştur. Yapılan Nasuh Paşa Antlaşması’yla Osmanlı Devleti, Ferhat Paşa Antlaşması ile almış olduğu yerleri geri vermiştir. Fakat İran’ın ipek olarak yılık vergi vermesi kabul edilmiştir.
YORUM: Osmanlı Devleti daha önce kazanmış olduğu yerleri eide tutamamıştır. Bu durum İran’a karşı askeri üstünlüğün sona erdiğini gösterir.
1617-1618 Dönemi Sorunları -> Serav
Antlaşması
Nedeni:
İran’ın yılık vergisi olan ipekleri göndermemesi,
Sonucu:
* Yapılan Serav Antlaşması’yla, İran yıllık vergisini (ipek olarak) göndermeyi (Nasuh Paşa antlaşmasının şartlarını yerine getirmeyi) kabul etmiştir.
1623-1639 Dönemi Savaşları -> Kasr-ı Şirin
Antlaşması
Nedeni:
* Osmanlı Devleti’nin zayıf durumundan yararlanmak isteyen İran’ın sınır ihlallerinde
bulunması ve Bağdat’ı ele geçirmesi, Sonuçları:
* Savaşlarda önceleri İran başarılı olmuşsa da IV. Murat’ın Revan ve Azerbaycan seferleriyle üstünlük Osmanlılara geçmiştir.
* Yapılan Kasr-ı Şirin Antlaşması’yla Bağdat’ın Osmanlı Devleti’nde Azerbaycan ve Revan’ın İran’da kalması, iki ülke arasında Zağros Dağları’nın sınır olması kabul edilmiştir.
YORUM: İran ile daha sonraki dönemlerde de
savaşlar yapılmasına karşın savaş sonrası yapılan anlaşmalarda Kasr-ı Şirin Antlaşması esas alındığından, bu anlaşma günümüz İran sınırımızın temelini oluşturur.
b) Osmanlı – Rusya ilişkileri:
* Yükselme Dönemi’nde II. Beyazıt zamanında https://www.kisaozet.net/ başlayan ilk ciddi ilişkiler daha sonraki dönemlerde de devam etmiştir.
* Yükselme Dönemi’nde Osmanlı Devleti’yle iyi geçinmeye çalışan Rusya Orta Asya’da yayılma politikası takip etmiştir.
* Rusya, özellikle 17. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti’ne karşı yayılmacı bir politika takip ederek Kırım üzerinden sıcak denizlere inmeyi amaçlamıştır.
* Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın düzenlediği seferle Cehrin Kalesi’ni alması sonucunda Rusya ile ilk siyasi antlaşma yapılmıştır (1681). Dinyeper Nehri’nin sağ tarafındaki yerler Osmanlılarda, Kiev şehri Ruslarda kalmıştır.
YORUM: Rusya; Osmanlı Devleti’nin güçlü olduğu dönemlerde barış politikası takip ederek hem gücünü artırmayı hem de Orta Asya’ya yöneîik faaliyetlerinde Osmanlı Devleti’nin tepkisini çekmemeyi amaçlamıştır.
c) Osmanlı – Lehistan İlişkileri:
Osmanlı – Lehistan ilişkileri II. Beyazıt zamanında yapılan ticaret anlaşmasıyla gelişmiştir.
* Sokullu zamanında Osmanlı himayesine giren Lehistan, 1587’de mevcut şartlan kullanarak Osmanlı himayesinden çıkmıştır.
* Lehistan’ın Erdel, Boğdan ve Ukrayna bölgelerine yönelik faaliyetleri Osmanlı -Lehistan mücadelesinin temel nedeni olmuştur.
1620 Lehistan Seferi —» Hotin Anlaşması
Nedeni:
* Lehistan’ın Eflak ve Boğdan işlerine karışması,
Sonucu:
* Genç Osman Lehistan üzerine sefer düzenlemişse de yeniçerilerin disiplinsizliğinden tam bir sonuç alınamamıştır. Hotin Antlaşması yapılarak Lehistan ile barış dönemine girilmiştir. Lehistan’ın Eflak ve Boğdan işlerine karışmaması kabul edilmiştir.
1672 Lehistan Seferi – Bucaş Antlaşması
Nedeni:
* Lehistan’ın Osmanlılara bağlı Ukrayna kazaklarına saldırması,
Sonucu:
* IV. Mehmet’in sefere çıkması sonucunda Lehistan’a karşı üstünlük sağlanmış, yapılan 1672 Bucaş Antlaşması ile Lehistan’ın Kırım’a vergi vermesi, Ukrayna’dan çekilmesi ve Po-dolya’yı Osmanlılara bırakması kabul edilmiştir.
* Lehistan’ın Bucaş Antlaşması’nı uygulamaya yanaşmaması ilişkileri yeniden gerginleştirmiştir. 1676’da Osmanlıların vergi maddesinden taviz vermesiyle antlaşma yürürlüğü girebilmiştir.
YORUM: Bucaş Antlaşması Avrupa’da önemli ölçüde toprak kaybedilmeden toprak kazanılan son antlaşma sayılır.
Osmanlı – Venedik İlişkileri:
Osmanlı – Venedik mücadelesinin esas nedeni
denizlerdeki üstünlük mücadelesidir.
Girit’in Kuşatılması ve 1645 -1669 Dönemi
Savaşları
Nedenleri:
* Girit’in stratejik konumu ve Venedik’e bağlı Girit korsanlarının Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki güvenliğini sarsmaları.
* Girit’in kuşatılması Osmanlıları zor duruma düşürmüştür. Köprülü Mehmet Paşa ve daha sonra Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’nın . gayretleriyle fetih gerçekleşmiştir.
YORUM: Girit savaşı Osmanlı deniz gücünün Avrupa denizciliğine göre geri kaldığını ortaya koymuştur.
e) Osmanlı – Avusturya İlişkileri:
Kanuni döneminde başlayan Osmanlı Avusturya mücadelesinde Osmanlılar üstün gelmişlerdir. Fa-kat Avusturya’nın Erdel toprakları (Macaristan) üzerindeki emelleri Duraklama Devri’nde de mücadelenin devam etmesine neden olmuştur.
1593 -1606 Dönemi Savaşları -> Zitvatoruk Antlaşması:
Nedenleri:
* Avusturya’nın yıllık vergisini vermemesi, Osmanlılara bağlı Eflak, Boğdan ve Erdel işlerine karışması ayrıca Bosna kuvvetlerini pusuya düşürmesi,
Sonucu:
* Avusturya, Haçova Savaşı’nda (1596) mağlup edilmişse de tam bir üstünlük sağlanmadığından mücadele devam etmiştir. Kanije, Eğri ve Estergon kaleleri ele geçirilmiştir. Tiryaki Hasan Paşa Kanije’ye saldıran Avusturya’yı bir kez daha mağlup etmiştir.
* Yapılan Zitvatoruk Antlaşmasıyla;
– Avusturya Arşidükasının Osmanlı padişahına eşit sayılması,
– Avusturya’nın yıllık vergi yerine bir defaya mahsus savaş tazminatı vermesi ve Osmanlıların iç işlerine karışmaması,
* Osmanlıların fethetmiş olduğu Kanije, Eğri ve Estergon kalelerinin Osmanlılarda kalması kabul edilmiştir.
YORUM: Bir taraftan Avusturya’nın güçlenmesi, diğer taraftan Osmanlı Devleti’nin zayıflamaya başlaması, savaşlarda Osmanlı Devleti’nin kesin üstünlüğünü sona erdirmiştir. Özelikle Haçova Savaşı’nda Avusturya ordusunun hafif ateşli silahlar kullanması Osmanlı ordusuna büyük kayıplar verdirmiştir.
YORUM: Zitvatoruk Antlaşması’yla Orta Avrupa’daki Osmanlı siyasi üstünlüğünün sona erdiği söylenebilir.
1658-1664 Dönemi Savaşları —»Vasvar Antlaşması
Nedeni:
* Avusturya’nın Erdel’de kışkırtıcılık yapması ve isyan eden Erdel Beyi’nin Avusturya’ya sığınması.
Sonucu:
* Köprülü Mehmet Paşa Erdel isyanını bastırmış daha sonra da Fazıl Ahmet Paşa Uyvar kalesini fethetmiştir (Avrupa’da “Türk gibi güçlü” sözünün söylenmeye başlaması). Yapılan Vasvar Antlaşması ile;
– Avusturya’nın savaş tazminatı vermesi,https://www.kisaozet.net/
– Uyvar Kalesinin Osmanlı Devleti’nde kalması kabul edilmiştir.
YORUM: Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’daki askeri durumu daha da güçlenmiştir. Avusturya Macaristan’ı Osmanlılardan alma ümidini kaybederek tamamen savunma politikasına yönelmiştir.
II. Viyana Kuşatması (1683) ve Karlofça Antlaşması (1699).
Nedenleri:
* Erdel’den (Macaristan) umudunu kesen Katolik Avusturya’nın kendi yönetimindeki Protestan Macarlara mezhep baskısı yapması, buna karşı isyan eden Macarların Osmanlı’lardan yardım istemeleri,
* Osmanlı Devleti’nde büyük bir zafer özleminin giderilmesi amacı,
* Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın ün kazanmak istemesi,
Sonuçları:
* Kuşatmanın uzaması Osmanlı ordusunu yıpratmıştır. Yardıma gelen Lehistan kuvvetleri (Kırım Hanlığı’nın ihmaliyle) Osmanlı ordusunu iki ateş arasında bırakmış ve yapılan savaşta Osmanlı ordusu mağlup olmuştur.
* Papa’nın çağrısı ile Avusturya, https://www.kisaozet.net/ Venedik, Lehistan, Rusya ve Malta Osmanlı Devleti’ne karşı Kutsal İttifak kurmuşlardır.
* 1683 – 1699 dönemi savaşlarında mağlup olan Osmanlı Devleti Avrupa’nın askerî üstünlüğünü kabullenmiştir.
* II. Mustafa’nın üçüncü seferinde Zenta Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğrayan Osmanlı Devleti İngiltere ve Hollanda’nın aracılığı ile barışa razı olmuş ve Karlofça Anlaşması imzalanmıştır.
* Karlofça Antlaşması’na göre;
– Banat ve Tarheşvar hariç Macaristan’ın Avusturya’ya,
– Ukrayna ve Podolya’nın Lehistan’a,
– Mora ve Dalmaçya kıyılarının Venedik’e verilmesi,
– Anlaşmanın 25 yıl süreli ve Avusturya’nın garantisinde olması kabul edilmiştir.
* Karlofça Antlaşması’nın devamı olarak Rusya ile İstanbul Antlaşması yapılmıştır (1700). Bu anlaşma ile;
– Azak Kalesi’nin Rusya’ya verilmesi
– Rusya’nın İstanbul’da daimi bir elçi bulundurması kararlaştırılmıştır.
YORUM: II. Viyana Kuşatması Osmanlı ordularının Avrupa’yı telaş ve heyecana düşürdükleri son sefer olmuştur. Osmanlı ordusunun yenilmesi Orta Avrupa’daki askeri üstünlüğü sona erdirmiştir.
YORUM: Karlofça Antlaşması ile ilk kez Avrupa’da büyük ölçüde toprak kaybedilmiş ve Gerileme Dönemi başlamıştır. Bu anlaşmadan sonra Osmanlılar 18. yüzyılın ilk yarısında bazı başarılar kazanmışlarsa da genel olarak hep geri çekilmişlerdir.
YORUM: Varna ve II. Kosova savaşlarıyla Türkleri Avrupa’dan atma-ümitlerini yitiren Avrupalılar, II. Viyana kuşatmasından sonra Türkleri Avrupa’dan atabilmek için yeniden ümitlenmişlerdir.
