Saatleri Ayarlama Enstitüsü Kitap Özeti, Ahmet Hamgi Tanpınar
SAATLERİ AYARLAMA ENSTİTÜSÜ,
AHMET HAMDİ TANPINAR,
Yayınlanma Tarihi : 1954
Saatleri ayarlama enstitüsü Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yazmış olduğu önemli eserler arasında yer almaktadır. Kitapta başrol olarak Halit Ayarcı ve Hayri İrdal karekterleri yer almaktadır. Kitapta Hayri İrdal adlı başrol karekter hayatını Halit Ayarcı ile tanışmadan önce ve sonra olarak iki bölümde anlatmaktadır, Hayri İrdal küçüklüğünden beri saatlere merakı olan birisidir, askerliğini yaptığı esnada babası vefat etmiştir ve terhis olduğun herşeyin değiştiği gerçeği iler karşı karşıya kalır, bu sırada Abdüsselam bey onu yanına alır ve okuması için teşvik eder okula yazdırır, ardından okulu bittiğinde kızı ile evlendirir.
Hayri İrdal’ın bir gün kahvede Halit ayarcı ile tanışmasından sonra hayatı komple değişecektir, geride kalan sefalet ve yokluk yaşamından eser kalmayacak bir süreliğine de olsa rüya gibi bir hayatın içine girecektir. Hem sevdiği işi yapmanın güzelliği hemde kazandığı para ile rüyada gibi hissedecektir.
Fakat her güzel olan şeyin bir sonu vardır, bu şatafatlı yaşam kısa bir süre sonra son bulacaktır. işte kısaca özet.
KİTABIN ÖZETİ
Hayri İrdal küçük yaşta bir saatçinin yanına çırak girer. Ustası rind, filozof bir sanatçıdır. Hayri ona hayranlık duyar. Bütün gücüyle çalışır. Birinci Dünya Savaşı başlayınca askere alınır. Dört yıl sonra İstanbul’a döner. Abdülselam Efendi’nin kızı Zehra ile evlenir. Yıllar geçer, karısı ölür. Hayri İspiritizmacılar Kulübü’ne üye olur. Orada çeşitli insanlar görür. Pakize adındaki kadınla da orada tanışır ve onunla ikinci evliliğini yapar. Fakat aklı hep saatlerle doludur. Hayatın gerçeklerinden uzak, havada, düşte yaşar gibidir.
Kahvede bir arkadaşı ona Halit Ayarcı adlı birini tanıştırır. Hayri’de büyük değişikliğe yol açar bu tanışma. Halit de saatlere tutkundur.
Halit ile Hayri hemen dost olurlar. Giderek «Saatleri Ayarlama Enstitüsü»nü kurarlar. Hayri artık gerçek mutluluğu bulmuştur.
Enstitü kısa zamanda tanınır. Ünü dış ülkelere dek gider. Hayri bütün benliğini işine verir. Karısı Pakize onu arkadaşı Halit ile aldatır, ondan bir de kızı olur. Çocuğa «Halide» adını takmak ister. Öyleyken kocası bir şey anlamaz. Hatta, ona «ne iyi etmişiz de arkadaşımın adını koymuşuz kızımıza, onu çok sevdiğimiz için olacak çocuk gittikçe Halite benziyor» der.
Ne var ki, Hayri’nin sevinci uzun sürmez. Amerika’dan uzmanlar gelir, incelemeler yaparlar ve Enstitü’nün gereksizliğini öne sürerler. İlgililer de onlara hak vererek Enstitüyü kapatmaya kalkarlar. Bunun için bir tasfiye komisyonu kurulur. Fakat Halit komisyonunu öyle bir ayarlar ki eski görevliler iş başında kalır. Böylece Enstitü de kapatılmamış olur.
Bir süre sonra Halit bir kazada ölür. Hayri buna çok üzülür. Ama, az da olsa, o günden sonra hayalden hayata gözlerini çevirir. Gerçekleri görmeğe başlar.
SONUÇ VE YORUM
Batılıılaşma serüvenimizin mahiyeti, sosyokültürel ve siyasi etkileri üzerine telif edilmiş müktesebat bir hayli kabarık. Bize göre bunların içerisinde mevzuya vazıh, tutarlı ve ciddi olarak değebilmiş olanları maalesef çok azdır. İşte böyle bir velud kısırlığın ortasında Huzur ile ferdler, aileler, musiki eserleri etrafında, sürecin “nasıl” olduğuna dair derinlemesine kazılar yapan Tanpınar, Saatleri Ayarlama Enstitüsü ile de bu hazin encam-ı serencamın “ne” olduğunun fotoğrafını rahatsız edici müptezelliği ile gözümüzün önüne sermekte. Bu büyük medeniyet kırılmasını izlemek için en iyi parametreyi, zaman ile münasebeti tayindeki farklılıklarımızı seçerek de hem kendi işini kolaylaştırıyor, hem de okurun kafasını anlamsız nazari fikirlere boğmadan, meselenin bam teline getiriyor müellif. Sonuç olarak her karakteri fazlasıyla karikatürize olsa da, bütün olay örgüsü absürd bir akış ile devam etse de, biz okuyucu olarak toplumumuzun gerçeklerini okuduğumuzu çok iyi fark ederiz kitapta ve kitabı okurken bolca attığımız kahkahalarımız kitap biterken yüzümüzde bu sefer hazin bir tebessüm bırakır.
