Yazı; insanların bilgi ve tecrübe birikimini aktarmada temel unsur olduğundan tarihin, “Tarih Öncesi” ve “Tarihi Devirler” olarak ikiye ayrılmasında yazının icadı esas alınmıştır.
Tarih Öncesi Devirlerle, Tarihi Devirler arasında bir geçiş dönemi vardır. Çünkü yazı kullanımı dünya-nın her yerinde aynı anda başlamamıştır. Dolayısıyla Tarihi Devirler’e geçiş, bölgelere göre farklı zamanlar-da olmuştur. Mesela Mısır’da yazı M.Ö. III. binde
Anadolu’da ise II. binde ilk kez kullanıldığından Mısır Anadolu’ya göre Tarihi Devirlere daha önce geçmiştir.
Taş Devri
Üç bölümde incelenir.
a) Eski Taş (Yontma Taş) Devri (Paleolitik Dönem)
b) Orta Taş Devri (Mezolitik Dönem)
c) Yeni Taş (Cilalı Taş) Devri (Neolitik Dönem)
a) Eski Taş (Yontma Taş) Devri:
-İnsanlık tarihinin en uzun dönemidir.
– Taş ve hayvan kemiklerinden araç gereç yapılmıştır.
– Avcılık ve toplayıcılıkla geçinilmiştir.
-Mağara şeklinde mesken oluşturan insanlar, mağara duvarlarına hayvan resimleri çizmişlerdir.
– Devrin sonlarına doğru ateşin bulunmasıyla in-sanlar arasında işbölümü anlayışı gelişmeye başlamıştır.
Bu döneme ait Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaraları Anadolu’da Eski Taş Devri’nde insanların yaşadığını ortaya koymaktadır.
YORUM: tik araç – gereç yapımı ve ilkel çapta sanatsal faaliyetler Eski Taş Devri’ne dayanmaktadır.
YORUM: İnsanların göçebe ve tüketken olarak yaşadıkları görülmektedir.
YORUM: Değişik dönemlerde insanların yaşadığı eski yerleşim birimlerinde ortaya çıkarılan buluntulardan en alttan çıkanlar zamanımıza en uzak döneme, en üstten çıkarılanlar ise zamanımıza en yakın döneme aittir.
YORUM: Ateşin bulunması insanların yaşamında belirli gelişmelere ortam hazırlamıştır.
b) Orta Taş Devri:
– İnsanlık tarihinin avcılık ve toplayıcılıktan üretim ekonomisine geçiş devridir.
– Eski Taş Devri’nden Yeni Taş Devri’ne geçiş devridir.
– Beldibi, Baradiz, Macunçay ve Tekkeköy Anadolu’da bu döneme ait yerlerdir.
c) Yeni Taş (Cilalı Taş) Devri:
– Taştan yapılan eşyalar daha da geliştirilmiş,, çanak çömlek yapım başlamıştır.
– Tarımla birlikte yerleşik hayat başlamış, köyler teşekkül etmiştir.
– İnsanlar arasında iş bölümü daha da gelişmiştir. O Dokumacılık ve ticaret başlamıştır.
– Anadolu’da, Diyarbakır – Çayönü, Gazianîep-Sakçagözü ve Konya-Çatalhüyük bu döneme ait önemli yerleşimlerdir. Bu devir, Anadolu’da çok geniş bir alanda yaşanmıştır.
Özellikle Çatalhüyük’te parlak bir uygarlık yaşanmıştır. Burası dünyanın ilk şehir yerleşim birimi kabul edilmektedir.
YORUM: Cilalı Taş Devrinde üretkenlik ve yerleşik hayatla birlikte insanların yaşayışlarında büyük değişmeler olmuştur.
Maden Devri
Sırayla bakır, tunç ve demirden araç gereç yapılmıştır.
a) Kalkolitik (Taş – Bakır) Devri:
– Yeni Taş Devri’nden Maden Devri’ne giriş dönemidir.
– Dini inançlar gelişmiş, insanlar doğruculuk vasfından dolayı bereketli sayılan bir “Büyük Ana”ya tapınışlardır.
– Yazının icadı, şehirler, şehir devletleri ve krallıklar ilk kez bu dönemde oluşturulmuştur.
– Çanakkale – Truva, Denizli – Beycesultan, Burdur – Hacılar, Yozgat – Alişar, Çorum – Alacahüyük, Van – Tilkitepe Anadolu’da bu döneme ait yerlerdir.
Truva’da bulunan altın ve gümüşten süs eşyaları ile Alacahüyük’te bulunan 13 prens mezarı önemli tarihi buluntulardır.
– Asur Kolonileri vasıtasıyla üretim ve ticari hayat gelişmiştir.
– Anadolu’da ilk yazı bu döneme aittir.
Asurl’u tüccarlar vasıtasıyla yazı Anadolu’ya girmiştir. Kayseri – Kültepe’de ticari ve hukuki nitelikli yazılı tabletler Anadolu’da tarihi devirlerin başlangıcı kabul edilir (M.Ö. 2000-1800).
Kalkolitik Dönem Yeni Taş Devri’nden Bakır Devri’ne geçiş özelliği gösterdiği gibi, Eski Bronz Devri de Bakır Devri’nden Tunç Devri’ne geçiş özelliği gösterir.
YORUM: Tarih öncesi devirlerin isimlendirilmesinde, yapılmış olan araç gereçlerin cinsi esas alınmıştır.
YORUM: Anadolu’daki tarih öncesi dönemlere ait yerleşim birimleri ve buluntular, Anadolu’nun ilk devirlerden itibaren insanların yerleşim alanlarından biri olduğunu göstermektedir.
YORUM: Farklı zamanlarda kültürlerin yaşandığı eski bir yerleşim biriminde yapılan kazıda en üstteki buluntular zamanımıza yakın, en alttaki buluntular ise zamanımıza uzak döneme aittir.
YORUM: Herhangi, bir eski yerleşim biriminde bütün tarihi dönemlerde insanların yaşadığını gösteren en önemli unsur devirlere ait buluntulardır. Mesela; sadece bakırdan yapılmış araç – gereçlerin bulunduğu bir yerleşim birimi, sadece bakır devrinde insanların yaşadığı bir yerdir.
YORUM: Anadolu’da eski dönemlere ait Truva, Alişar ve Alacahöyük gibi yerleşim birimlerindeki araç – gereçlerin benzerlik göstermesi bölgeler arası etkileşimin olduğunu kanıtlamaktadır.
YORUM: Değişik bölgelerdeki insanların hepsi bir tarihi dönemi aynı anda yaşamamışlardır. Anadolu
Cilalı Taş Devrini yaşarken bir başka bölge Yontma Taş Devrinde olabilmiştir.
