Türk bilim insanları, kök hücreleri kullanarak laboratuvar koşullarında karaciğer hücrelerine dönüştürmeyi başardı. Bu buluşun karaciğer hastalıklarının tedavisinde kullanılabilmesinin 10-15 yıllık bir süreçte mümkün olabileceği belirtildi. İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi (iBG-İzmir) ve Koç Üniversitesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı’nda çalışan bilim insanları, karaciğer nakli haricinde tedavisi mümkün olmayan üre döngüsü hastalığının kök hücre yoluyla tedavisi sağlayabilmek için TÜBİTAK’ın da desteklemesiyle bir çalışma yürütmekte. Yürütülen çalışma ile kök hücrede hastalığa neden olan genin bozukluğunun giderilmesi, üre döngüsü hastalığı olan çocuklara yeniden kendi hücresinin verilmesi hedeflenmekte.
Cilt Dokuları Laboratuvarda Karaciğer Hücresine Dönüştürüldü
Çalışmanın en önemli aşamalarından biri olan ciltten alınan dokuların laboratuvar koşullarında karaciğer hücresine dönüştürülmesine yönelik başarı sağlandı.
Çalışmanın konusu olan sitrüllinemini bir metabolik hastalık, dünyada da hastalığa şu ana kadar kesin bir tedavi geliştirilememiş durumda. Bu hastalığa karşı bazı diyet programlarıyla vücutta “amonyak birikimi” engellenmeye çalışılıyor.
Akraba evliliği olan bu ülkelerde hastalık daha çok yaygın. Metabolik hastalıkların görülme oranı dünyada ortalama 10-20 binde 1 iken, akraba evliliklerinin çok olduğu ülkelerde bu hastalıkların daha fazla oranda görülmekte.
Ağır sitrüllinemi hastaları henüz tanı konulamadan doğar doğmaz hayatını kaybetmekte, bazı hasta çocuklarının amonyak birikimine bağlı olarak girdikleri koma neticesinde fiziksel ve zihinsel engelli bireyler olarak yaşamlarını devam ettirmekte. Arslan, daha hafif durumlarda ise kök hücre, kemik iliği veya karaciğer nakli yoluyla tedavi edilmeye çalışılmakta.
Karaciğer nakli yöntemi hem alıcı hem de verici için ölüm riski barındırıyor. Buna karşı hastalar hayat boyu bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullanmak zorunda. Bu sebeple kişinin kendisinden alınan kök hücrelerin tedavi amacıyla kullanılabilmesi umut ışığı vaat ediyor.
Cilt Biyopsisinden Karaciğer Hücresine
Bu hastalığa karşı dünyada kök hücre tedavi yöntemleri araştırılmakta. Türk bilim insanlarının gerçekleştirdiği çalışmanın özellikleri:
Hastadan cilt biyopsisi ise kök hücre amacıyla dokular alınıyor. Alınan bu dokular kök hücreye dönüştürülüyor. Genetik bozuklukları düzelttikten sonra kendi karaciğer hücresine dönüştürülüyor. Son aşamada da bunu hasta çocuğa verilmesi amaçlanıyor. Bu yöntem tamamıyla başarılı olduğunda hastanın bağışıklık baskılayıcı ilaç gereksinimi de olmayacak.
Kök Hücreyi Karaciğer Hücresine Döndürdü
Çalışma ile birlikte sağlıklı bireylerden, gönüllülerden alınan cilt biyopsisi ile kök hücreye dönüştürülmekte, kök hücreler de laboratuvar koşullarında karaciğer hücresine dönüştürülmekte. Hayvanlar üzerinde denenmesi devam eden çalışmanın başarılı olması halinde insanlar üzerinde de denenmeye başlayacağı ama bunu 10 yılı bulabileceği belirtiliyor.
Kök hücreden üretilen karaciğer hücrelerinin “bağırsaktan alınan kanı karaciğere götüren damara kateter takılması” yöntemiyle insana verilmesi planlanmakta. Bu tedavi yöntemi sadece üre döngüsü hastalığı değil, diğer karaciğer hastalıkları için de tedavi umudu olabilecek.
Üre Döngüsü Hastalığı
Vücudun doğal sürecinde ortaya çıkan amonyak, üre döngüsü hastalarında üreye dönüştürülemiyor. Nadir görülen hastalığın henüz bir tedavisi yok.
